ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΗΧΕΙΟ

ΤΟΥ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Το Τραγούδι Του Τζίτζικα

 

«Ηχέτα τέττιξ» είναι το σύνθημα του καλοκαιριού, μαζί με το γαϊδουράγκαθο που ανθεί,

καθώς ο ήλιος οδεύει στο Θερινό του Στάσιμο, με τις Ιερές Φωτιές στο κατώφλι τις πιο μικρής και λαμπερής νύχτας του χρόνου.

 

Το τραγούδι του τζίτζικα είναι το σήμα του καλοκαιριού για τον Ησίοδο. Με αυτό τον ήχο σημαδεύεται το καλοκαίρι, η αρχή του θέρους. Αυτός ο τροβαδούρος του καλοκαιριού εκχέει κάτω από τα φτερά του ένα πανάρχαιο ήχο, που δεν υπάρχει όμοιός του.

«Ήμος δε σκόλυμός τ’ ανθεί και ηχέτα τέττιξ

δενδρέω εφεζόμενος λιγυρήν καταχεύετ’ αοιδήν

πυκνόν υπό πτερύγων, θέρεος καματώδεος ώρη».

ΗΣΙΟΔΟΣ: «Έργα Και Ημέραι», (στίχοι 582-584).

«Όταν ανθεί το γαϊδουράγκαθο –λέει ο Ησίοδος- και το ηχηρό τζιτζίκι καθισμένο στο δένδρο εκχέει ασταμάτητα κάτω από τα φτερά του το λυγερό τραγούδι του, τότε, του κοπιαστικού Θέρους είναι ώρα».

Ακριβής, όπως σε κάθε παρατήρησή του, αυτός ο ωραίος παππούς του αρχαίου λόγου, φαίνεται ότι γνωρίζει καλά κάποιες λεπτομέρειες για το τζιτζίκι και είναι χαρακτηριστική η επισήμανση ότι ο ήχος του τζιτζικιού βγαίνει κάτω από τα φτερά του. Όντως, εκεί κάτω από τα φτερά, υπάρχουν δεξιά και αριστερά στο σώμα του δυο λευκές μεμβράνες με λεπτές γραμμώσεις, που πάλλονται και παράγουν τον απ’ αιώνων γνώριμο ήχο.

Αν πιάσουμε ένα τζιτζίκι προσεκτικά, για να μην το τραυματίσουμε και βάλουμε τα δάκτυλά μας απαλά πάνω από αυτές τις μεμβράνες, ο ήχος θα περιοριστεί αισθητά, σημάδι ότι αυτές οι μεμβράνες είναι που παράγουν τον ύμνο του καλοκαιριού.

Στην αρχαιότητα το τζιτζίκι και η ιδιαιτερότητα του τραγουδιού του, που σφραγίζει έντονα την εποχή του καλοκαιριού, είχε γίνει πρωταγωνιστής σε κάμποσους μύθους του Αισώπου, ενώ το τραγούδι του μνημονεύεται σε πολλά κείμενα της αρχαιότητας. Άλλωστε, το «ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ» του Ησίοδου είναι από τα αρχαιότερα έργα μαζί με εκείνα του Ομήρου, στην αυγή ακόμη των αρχαϊκών χρόνων.

 

Το τζιτζίκι-νύμφη έχει αυτή τη μορφή μόλις αναδυθεί από τη γη.

 

Ωστόσο, ο τζίτζικας που τραγουδά τα καλοκαίρια, διάγοντας κατά ένα τρόπο, το ωραιότερο κομμάτι της ζωής του, είναι ο τζίτζικας, που βρίσκεται ένα βήμα πριν από το τέλος του. Είναι ένα ερωτικό τραγούδι, όσο ερωτικό είναι και το καλοκαίρι. Πιο πριν από το τραγούδι του αυτό έχει ζήσει μια ζωή πολλών χρόνων στα έγκατα, κάτω από τη γη, χωμένος σε ένα σκληρό κέλυφος να απομυζά χυμούς από τις ρίζες των δένδρων.

Ανάλογα με το είδος του, ένα τζιτζίκι μπορεί να ζήσει κάτω από την επιφάνεια της γης, από 3 μέχρι και  17 χρόνια!

Και αφού τελειώσει αυτή η θητεία του στο έρεβος, η νύμφη του εντόμου, με το σκληρό κέλυφος θα αρχίσει να ανηφορίζει προς το φως.

 

 

 

Οι τρύπες στο χώμα από τις οποίες βγήκαν τα τζιτζίκια.

 

Το τζιτζίκι-νύμφη έχει σκαρφαλώσει ήδη στο δέντρο και ετοιμάζεται να μεταμορφωθεί.

 

Το κέλυφος της νύμφης έχει σκάσει και το νέο τζιτζίκι αναδύεται αργά.

 

Η έξοδος του τζίτζικα από το χώμα και η τελετουργική διαδικασία που συντελείται στη συνέχεια για τη μεταμόρφωσή του σε έντομο είναι μαγευτική για τον τρόπο που ρυθμίζει η φύση τα φαινόμενά της και τα έργα της.

Στάθηκα τυχερός να παρακολουθήσω και να φωτογραφίσω αυτή όλη τη διαδικασία της μεταμόρφωσης ενός τζιτζικιού, από νύμφη σε έντομο. Το τελετουργικό είχε διάρκεια περισσότερες από τρεις ώρες.

 

Απλώνει τα υγρά, πρασινογάλαζα φτερά του να στεγνώσουν.

 

Φωτογράφιζα στον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, όταν κάτω από ένα πλάτανο παρατήρησα πολλές τρύπες στο χώμα. Είδα ότι από αυτές ξεπρόβαιναν έντομα που έμοιαζαν με τζιτζίκια, αλλά δεν είχαν φτερά και το περίβλημα στο σώμα τους ήταν λείο και σκληρό, χωρίς να ξεχωρίζει σχεδόν από το χρώμα που είχε το χώμα.

Ένας από τους φύλακες του αρχαιολογικού χώρου μου είπε ότι αξίζει τον κόπο να περιμένω και να δω πώς μεταμορφώνεται ένα τζιτζίκι. Οι νύμφες των τζιτζικιών με το σκληρό κέλυφος είχαν αρχίσει την αναρρίχησή τους στο δένδρο και ορισμένα από αυτά είχαν πάρει ήδη την τελική θέση, με τα πόδια τους γαντζωμένα γερά στο φλοιό του πλάτανου.

 

Δοκιμάζει τα φτερά του για την πρώτη πτήση και ετοιμάζεται να τραγουδήσει.

 

Στο κέλυφος της νύμφης εμφανίστηκε ξαφνικά μια ρωγμή, στη θέση της βάσης του κεφαλιού που άρχισε να διευρύνεται σιγά-σιγά. Η ρωγμή διευρυνόταν όλο και περισσότερο, με πολύ αργό ρυθμό και μετά από λίγα λεπτά άρχισε να κάνει την εμφάνισή του μέσα από το κέλυφος της νύμφης, ένα νέο τζιτζίκι που είχε ένα λαμπερό πράσινο-τυρκουάζ χρώμα. Βγήκε πρώτα το κεφάλι, πάρα πολύ αργά και λίγο-λίγο άρχισε να ορθώνεται το σώμα του εντόμου, σχεδόν σε κατακόρυφη θέση πάνω από το κέλυφος.

Από τα μισά του κορμού του νέου εντόμου, που έβγαινε από το κέλυφος, άρχισαν να εμφανίζονται τα φτερά. Ήταν σαν ένα κουβάρι που ξεδιπλωνόταν αργά. Ήταν υγρά και ζαρωμένα, όπως όταν απλώνονται τα ρούχα για να στεγνώσουν. Έπεφταν προς τα κάτω με το βάρος τους και άρχισαν σιγά-σιγά να αποκτούν διαφάνεια και να ξεζαρώνονται.

 

Αυτό είναι το άδειο κέλυφος της νύμφης, που ξεραίνεται στον ήλιο.

 

Πέρασε περίπου μισή ώρα μέχρι να ξεδιπλωθούν πλήρως τα μουσκεμένα φτερά και να αρχίσουν να στεγνώνουν. Όλη αυτή την ώρα, το νέο τζιτζίκι παρέμενε γαντζωμένο πάνω στο κέλυφος της νύμφης, ενώ είχαν αρχίσει να διαρρηγνύονται κάποιοι σύνδεσμοι, που έμοιαζαν με λευκές κλωστές και ήταν αυτές ως φαίνεται που συνέδεαν έως πριν το κέλυφος της νύμφης με το έντομο.

Το νέο τζιτζίκι είχε πάρει πια την τέλεια μορφή του, αλλά ήταν ακόμη ακίνητο πάνω στο κέλυφος. Το χρώμα του άλλαζε σταδιακά και σε πολλά σημεία, στη ράχη, έπαιρνε το σκούρο καφέ-γκρι χρώμα που έχουν τα τζιτζίκια. Πέρασαν πάνω από δυο ώρες για να πάρει το οριστικό του χρώμα και να μετακινηθεί από το κέλυφος, που εγκατέλειπε ύστερα από πολλά χρόνια. Δεν μπορούσε ακόμη να πετάξει, ωστόσο έμοιαζε να δοκιμάζει τα φτερά του, όπως και τις φωνητικές μεμβράνες του.

 

Ένα τζιτζίκι γαντζωμένο σε ένα Μινωικό πιθάρι στο παλάτι των Μαλίων, μπορεί και να δηλώνει έτσι την προϊστορική καταγωγή του.

 

  Εγκατέλειψε οριστικά το κέλυφος, περπατώντας στο φλοιό του δένδρου, αργά-αργά, για αρκετή ώρα, αναζητώντας ένα σημείο, που να το βλέπει ο ήλιος. Εκεί σταμάτησε, στο φως του ήλιου.

«Ηχέτα τέττιξ»!

 

 

Έτοιμος να αρχίσει το ερωτικό τραγούδι του, αυτός ο προϊστορικός τραγουδιστής του καλοκαιριού, βάζει φωτιά στη Μεσόγειο με τον πανάρχαιο ήχο του.

Μέχρι να αρχίσει το τραγούδι του αυτός ο καινούριος τραγουδιστής του καλοκαιριού, τα άλλα τζιτζίκια προκαλούσαν ένα πανδαιμόνιο με το τραγούδι τους. Το τραγούδι των τζιτζικιών είναι ο τρόπος με τον οποίο τα αρσενικά καλούν τα θηλυκά (που είναι άφωνα) για να ζευγαρώσουν. Το ζευγάρωμα διαρκεί και αυτό κάμποση ώρα.

Μετά, αναλαμβάνει το θηλυκό να κρύψει τα αυγά που γεννάει, μέσα σε ένα τρυφερό βλαστό του δέντρου. Για το σκοπό αυτό έχει στο πίσω μέρος του σώματός του μια σκληρή αιχμή, σαν σουβλί (ωοθέτης) και με αυτό τρυπάει τον φλοιό, αποθέτοντας ταυτόχρονα τα αυγά. Η ωοτοκία των τζιτζικιών γίνεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι προνύμφες που θα επωασθούν προς το τέλος του καλοκαιριού, θα κατηφορίσουν από τον κορμό του δένδρου και θα μπουν στο χώμα. Εκεί θα αποκτήσουν το σκληρό τους κέλυφος και θα περάσουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στα έγκατα, βυζαίνοντας χυμό από τις ρίζες μέχρι να έρθει ο καιρός, μετά από τρία, πέντε ή και δεκαεφτά (!) χρόνια, να αναδυθούν ξανά στο φως, για να αναζητήσουν τον ερωτικό τους σύντροφο και να τραγουδήσουν για ένα και μοναδικό καλοκαίρι το τραγούδι του υμεναίου τους, αυτό το γνωστό καλοκαιρινό τραγούδι των ερώτων.

«Ηχέτα τέττιξ»!

 

ΝΙΚΟΖ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ12 Ιουνίου 2013

Το Σάββατο 8  Ιουνίου 2013 για πρώτη φοράς αυτό το καλοκαίρι άκουσα και είδα ένα τζιτζίκι να τραγουδάει
πάνω σε ένα μικρό κέδρο, κάτω από το Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο.

ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!

Ηχέτα τέττιξ





zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα