|
ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ/ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ Ημερολόγιο Καλοκαιριού 2013 Περίοδος ΙΙΙ, Κρουαζιέρα
ΜΙΝώΩΝ ΤΕΧΝΕΡΓΑ Στο Μουσείο Του Ηρακλείου
Χρόνια εξερευνώ αυτό το θαλασσινό κάστρο, με τα τρία Λιοντάρια του Αγίου Μάρκου στα πλευρά του. Στα σπλάχνα του, με τους χοντρούς τοίχους υπήρχε εκτός των άλλων κι ένα τρομερό κάτεργο, ενώ σήμερα αυτό το σχεδόν συμπαγές κάστρο, παρά τη βαριά κατασκευή του, μοιάζει κομψοτέχνημα. Το πρόγραμμα έχει περιήγηση στην Ενετική περιτείχιση της πόλης, που σώζεται σχεδόν ακέραιη και σε εξαιρετική διατήρηση. Έχει περίπου το σχήμα του φύλλου του κισσού. Το ίδιο σχήμα έχουν και οι επί μέρους προμαχώνες του, με μόνο άνοιγμα στο μέρος της θάλασσας, στο Βορρά, όπου το Rocca Mare αναλάμβανε την άμυνα για όποιον ήθελε να δοκιμάσει τις αντοχές του. Δεν είναι πάντως ο καλύτερος τρόπος να περιηγηθείς αυτή την καστρική περιτείχιση με λεωφορείο.
Η καστρόμορφη περιτείχιση του Ηρακλείου.
Ξεχωριστή σημασία έχουν οι προμαχώνες, όπως και οι πύλες του τείχους, με όλα τα αρχιτεκτονικά τους διακριτικά, αλλά και τα κοσμήματα, που χαρακτηρίζουν ιδιαίτερα τις πύλες, ανάλογα με τα ονόματά τους.
Οι Μινωικές Θεές από τερακότα, με υψωμένα τα χέρια τους. Η περιήγηση στα τείχη του Μεγάλου Κάστρου (έτσι λεγόταν το Ηράκλειο για πολλούς αιώνες) ολοκληρώθηκε στην Πλατεία Ελευθερίας, μπροστά στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Έτσι, για πολλοστή φορά φέτος θα έχω την ευκαιρία να δω τα εκθέματα, ενός από τα πιο σπουδαία Μουσεία στον κόσμο και του μοναδικού, που φιλοξενεί το σύνολο σχεδόν των πιο σημαντικών ευρημάτων των Μινωικών χρόνων και από τα τέσσερα Μινωικά Ανάκτορα.
Ο Δίσκος της Φαιστού. Αυτή τη φορά θα ξεχωρίσω να δω λίγα μόνο από τα εκθέματα της προσωρινής Μινωικής Συλλογής. Έτσι, θα έχω πολύ περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μου, για κάθε ένα από τα εκθέματα, που θα δω.
Η παρατήρηση αυτών των θεοτήτων, με το γυμνό στήθος και την περίτεχνη κόσμηση της κεφαλής τους, με πουλιά, ηλιακούς (;) δίσκους και ολοστρόγγυλα φεγγάρια (;) είναι ένας δρόμος προς τα άδυτα των Μινωικών Μυστηρίων. Η αποκρυπτογράφηση των συμβολισμών που κρύβονται στα αντικείμενα που υπάρχουν στο διάκοσμο της κεφαλής των θεοτήτων ή των ιερειών δεν είναι ασφαλώς εύκολη υπόθεση, παραμένει όμως μια διαρκής αφορμή έρευνας.
Ο Δίσκος της Φαιστού είναι ένα παγκόσμιο αίνιγμα. Η παρατήρησή του εδώ στο Μουσείο δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, καθώς συγκεντρώνει πάνω του την επίμονη παρατήρηση όλων των επισκεπτών. Δεν μπορώ να καταλάβω τι ακριβώς παρατηρούν, ορισμένοι μάλιστα με φανερή επιμονή. Ωστόσο, πολύ θα ήθελα να δω το Δίσκο χωρίς να μεσολαβούν τα τζάμια, που εμποδίζουν τουλάχιστον μια πιο άμεση παρατήρηση σε ότι αφορά την εμπίεστη αποτύπωση των συμβόλων του.
Η Σαρκοφάγος της Αγίας Τριάδος, με τις Χοηφόρες Ιέρειες. Ο Δίσκος της Φαιστού είναι το πρώτο τυπωμένο κείμενο στον κόσμο. Τα σύμβολα που είναι αποτυπωμένα πάνω του, έχουν τυπωθεί με κινητά στοιχεία, πάνω σε νωπό πηλό και κάποιοι από τους μελετητές του έχουν αποφανθεί, ότι δεν έχει ασκηθεί η ίδια πίεση σε όλα τα στοιχεία από τον άνθρωπο που τύπωσε αυτό το κείμενο, με αποτέλεσμα να εμφανίζουν τα τυπωμένα στοιχεία διαφορετικό βάθος καθένα τους στο σώμα του πηλού. Όσο για τα σύμβολα που αποτυπώνονται στις δυο πλευρές του Δίσκου, η συζήτηση είναι σχεδόν ατέρμονη, με πλήθος από εκδοχές, για το τι μπορεί να σημαίνει το καθένα τους.
Η Σαρκοφάγος της Αγίας Τριάδος, έχει επίστρωση λευκού κονιάματος, όπως γίνεται και με τις Μινωικές Τοιχογραφίες. Πάνω σε αυτό το υπόστρωμα έχουν αποτυπωθεί με την τεχνική των fresco εικόνες, που «αφηγούνται» μια τελετή θυσίας και προσφοράς του αίματος στη συνέχεια, ενώ υπάρχει και μια πομπή με προσφορές στον τάφο ενός νεκρού, που εικονίζεται ακίνητος, όρθιος μπροστά στον τάφο ή τη σαρκοφάγο του. Αινιγματικές σκηνές, καθώς ορισμένοι από τους μελετητές τους θεωρούν ότι πρόκειται για νεκρολατρεία, ερμηνεύοντας τη σκηνή μπροστά στον νεκρό. Ωστόσο, τίποτε δεν είναι βέβαιο, πέρα από το γεγονός ότι οι εικόνες, που περιτρέχουν τις πλευρές της Σαρκοφάγου, μας διασώζουν λατρευτικές πομπές, με άνδρες και γυναίκες, που παίρνουν μέρος στις τελετές αυτές και έχουν στα χέρια τους χοηφόρα αγγεία ή άλλα αφιερώματα και σφάγια για θυσία. Αρκετές είναι οι αινιγματικές λεπτομέρειες, που προκαλούν το ενδιαφέρον, εκτός από το τυπικό μιας θυσίας και τη χοή του αίματος από την Ιέρεια (;) σε ένα αγγείο, τοποθετημένο ανάμεσα σε δυο Διπλούς Πελέκεις. Προσπαθώ να καταλάβω ποιο νόημα έχουν τα πουλιά, που κάθονται πάνω στους Διπλούς Πελέκεις.
Μοντέλο γυναικείου φορέματος (περίαπτο) από φαγεντιανή. Τα Κρητικά (Μινωικά) Μυστήρια έχουν ερμητικές τελετουργίες και διατηρούν τη «μυστικότητά» τους, ακόμη και οι πράξεις που εικονίζονται είναι ασφαλώς ορατές και τυπικά φανερές. Εκτός του ότι είναι ένα σημαντικό και μοναδικό ταυτόχρονα εύρημα, η Σαρκοφάγος της Αγίας Τριάδος είναι και ένας οδηγός για την ερμηνεία των Μυστηρίων, σε συνδυασμό με άλλα ευρήματα και απεικονίσεις.
Πρόκειται για δυο αναθηματικές εσθήτες από φαγεντιανή, που έχουν αφιερωθεί στη Μινωική Θεότητα. Ένα κομψότατο φόρεμα, που θα μπορούσε να είναι μια σημερινή δημιουργία ενός διάσημου οίκου μόδας, του Giorgio Armani ή κάποιου άλλου, ένα φόρεμα από μια βιτρίνα της οδού Mondenapoleone στο Μιλάνο. Το φόρεμα, που είναι πολύ εφαρμοστό στη μέση, και συγκρατείται από μια περίτεχνη μέσα από την απλότητά της ζώνη, ανοίγει στο κάτω μέρος του, σχηματίζοντας ένα ανοιχτό κωνοειδές σχήμα. Τα σχέδιά του σε ό,τι αφορά το επάνω μέρος του κορμού περιορίζονται σε κάθετες γραμμές, που αρχίζουν από τη μέση και ανοίγουν σε μια μορφή δέσμης, προς το λαιμό και τους ώμους. Η φούστα διακοσμείται με σχέδια κρόκων σε εντελώς φυσιοκρατική απόδοση. Ο κρόκος είναι ένα από τα ιερά φυτά των Μινωιτών, που αφιερώνονται στη Θεά, όπως μας δείχνει η Τοιχογραφία με τις Κροκοσυλλέκτριες στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Το φόρεμα δίνει την υποψία ότι το ύφασμά του είναι λεπτό, σχεδόν διαφανές, όπως είναι άλλωστε και τα υφάσματα των Κροκοσυλλεκτριών, με τα απαλά χρώματα των λουλουδιών του κρόκου να διαγράφονται με μια αισθητική λεπτού γούστου και φινέτσας. Είναι φανερό ότι στη Νεοανακτορική εποχή (εκεί γύρω στο 1600 προ Χριστού) στην οποία ανήκει αυτό το εύρημα (βρέθηκε στο θησαυροφυλάκιο του Ανακτόρου της Κνωσού), υπάρχουν μοντέλα φορεμάτων, όπως αυτά τα δυο πλακίδια. Και γεννάται το ερώτημα, αν εκείνη την εποχή στην Κνωσό υπάρχει ένα είδος μόδας στα φορέματα, αλλά και γενικότερα, στην όλη εμφάνιση των γυναικών, με το εμφανές μακιγιάζ, την περιποιημένη κόμμωση και τα κοσμήματα, ενώ είναι προφανές ότι κάτι ανάλογο, αλλά σε μικρότερη κλίμακα ισχύει και για την εμφάνιση των ανδρών.
Ένα έργο τέχνης, που η αισθητική του τελειότητα και η σύλληψη της κατασκευής του διαπερνά τους αιώνες. Φτιαγμένο από ορεία κρύσταλλο (ορυκτό κρύσταλλο) και πολύτιμες ή ημιπολύτιμες πέτρες. Ο δημιουργός του βρήκε ένα μεγάλο πυρήνα ορυκτού κρύσταλλου και τον επεξεργάστηκε, έτσι μονοκόμματο για να κατασκευάσει το κύριο σώμα του αγγείου. Πρόκειται για ένα Ρυτό (και ρυτό σημαίνει ένα αγγείο με το οποίο γίνονται χοές. Είναι συνεπώς ένα ιερό σκεύος, ένα τελετουργικό σκεύος.). Ό,τι και να είναι, αυτό που το χαρακτηρίζει είναι η αισθητική του, η απλότητα στην κατασκευή του, αλλά και η μεγαλοφυής σύλληψη του δημιουργού του να μεταχειριστεί αυτά τα υλικά με απόλυτο σεβασμό στη φύση τους αγγίζοντας την τελειότητα. Ένα χοϊκό αγγείο αντάξιο της Θεότητας προς την οποία απευθύνονται οι χοές και φαντάζομαι ότι ο Μινωίτης τεχνίτης που το δημιούργησε πήρε υπ’ όψη του σε ποιάν απευθύνεται η δημιουργία του, βάζοντας όλη του τη μαστοριά σε αυτό του το τέχνεργο.
Το Ρυτό από Ορεία Κρύσταλλο, που βρέθηκε στο Θησαυροφυλάκιο του Μινωικού Ανακτόρου, στη Ζάκρο.
Οι λόγοι, που με έκαναν να σταματήσω και αυτή τη φορά μπροστά σε αυτή την τοιχογραφία είναι περισσότεροι από ένας. Πρωτίστως όμως είναι η «ζωντάνια», που αποτυπώνεται στην εικόνα της χορεύτριας, καθώς αυτή στροβιλίζεται με ταχύτητα και δύναμη. Τα μαλλιά που η φυγόκεντρος τα κάνει να ανυψώνονται, πιστοποιούν ότι αυτή η γυναίκα με το ακάλυπτο στήθος (προφανώς Ιέρεια), στροβιλίζεται σε ένα χορό, που μπορεί να είναι μυσταγωγικός. Το λεπτού γούστου φόρεμα με το διάφανο ύφασμα πιστοποιεί συγγένειες με τα φορέματα των γυναικών στην τοιχογραφία με τη Μεγάλη Μητέρα Θεά και τις Κροκοσυλλέκτριες από την προϊστορική πόλη στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Η ομοιότητα των φορεμάτων αυτών των γυναικών είναι μια αφορμή για να μπορεί κάποιος να μιλήσει για ένα είδος μόδας, με τόλμη, κομψότητα και φαντασία, που μπορεί με άνεση να γεφυρώσει τη χρονική απόσταση πολλών αιώνων από τότε μέχρι σήμερα. Μπορεί να είναι μια τολμηρή σκέψη, όπως είναι και ένα λογικό συμπέρασμα, μετά από πολλές και επίμονες παρατηρήσεις στις λεπτομέρειες αυτών των τοιχογραφιών. Οι ίδιες αυτές τοιχογραφίες δείχνουν και μια σαφή σχέση ανάμεσα στην πόλη του Ακρωτηριού της Σαντορίνης και την Κνωσό. Κάθε φορά μπροστά σε αυτά τα εκθέματα γεννάται σχεδόν πάντοτε και μια καινούρια σκέψη. Μια καινούρια εκδοχή. Ένα καινούριο κάθε φορά ερώτημα για διερεύνηση. Υπάρχει ένας ερωτισμός διάχυτος σ’ αυτές τις γυναίκες των τοιχογραφιών. Ο δημιουργός τους έχει το μυστικό τρόπο των αποκρύφων ή των αρρήτων, που χαρακτηρίζουν τα Κρητικά (Μινωικά) Μυστήρια. Ο ολοφάνερος, «μυστικός» τρόπος.
Η Χορεύτρια από την Κνωσό.
Δεν μπόρεσα ποτέ να τον χορέψω. Δεν έμαθα ποτέ. Όμως κάθε φορά που βλέπω να τον χορεύουν σαλτάρει ο νους μου, όπως όταν βλέπω την τοιχογραφία με τους Ταυροκαθάπτες από την Κνωσό.
Η Κρητική λύρα, ο πανάρχαιος ήχος της Κρήτης. Και στη Σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας ένας άλλος Μινωίτης Λυράρης, κρατά στα χέρια του μια διαφορετικού τύπου λύρα συνοδεύοντας μια ιεροτελεστία. Πιστεύω ότι αυτή η μουσική ακολουθεί πανάρχαιους δρόμους, όπως το νερό στα σπλάχνα της γης, που ύστερα από μια μυστική διαδρομή που ακολουθεί, κάνει την εμφάνισή του στην πηγή και εκεί συναντά το φως του ήλιου.
Η άρθρωσή της και ο ήχος της, ο τόσο χαρακτηριστικός, που δεν έχει όμοιό του, δεν μπορεί παρά να έχουν βαθύτατες ρίζες. Γι’ αυτό, όσο υπάρχουν ακόμη γέροντες, που μιλούν με αυθεντικό τρόπο αυτή την αρχέτυπη γλώσσα, θα πρέπει να γίνουν προσπάθειες ώστε να διασωθεί. Λύνει κάβους το πλοίο. Η πλώρη του είναι στραμμένη στη Σαντορίνη. Είναι η πρώτη φορά που κάνω αυτή τη διαδρομή, από την Κρήτη στη Σαντορίνη. Την αντίστροφη την έχω κάνει κάμποσες φορές. Θα είμαι όλη την ώρα στο κατάστρωμα, ανιχνεύοντας ένα αρχαίο θαλασσινό δρόμο. Το καλοκαίρι δεν τελειώνει εδώ. Υπάρχει μπροστά η Σαντορίνη. ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ
|
Επιστροφή στην αρχική σελίδα