Ο στόλος εν πλω, με το στολισμένο καράβι

και τους επιβάτες να κάθονται κάτω από την τέντα του καταστρώματος.

 

ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Η

ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΟΥ

 ΣΤΟΛΟΥ

Στην Προϊστορική Θήρα

 

Μια τοιχογραφική «ταινία» που περιτρέχει και τους τέσσερεις τοίχους του «Δωματίου 5» στη «Δυτική Οικία» της προϊστορικής πόλης του Ακρωτηριού στη Σαντορίνη, είναι ένα σπάνιο «Ναυτικό Χρονικό» για τα θαλασσινά ταξίδια στο Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική  Μεσόγειο τους προϊστορικούς χρόνους.

 

Μια από τις παράκτιες πόλεις που προσεγγίζει ο στόλος της Σαντορίνης.

Στο φόντο υπάρχει ένα τοπίο με ένα ποτάμι και ένα αιλουροειδές να κυνηγάει γαζέλες (;).

 

Η ανακάλυψη αυτής της τοιχογραφίας, τη δεκαετία του 1960 ανέτρεψε δια μιας, πολλές θεωρίες και «απόψεις» για τα θαλασσινά ταξίδια του προϊστορικού ανθρώπου.

Η τοιχογραφία αυτή, σαν μια ταινία, επιστέφει άλλες τοιχογραφίες που υπάρχουν στους τοίχους του «Δωματίου 5» και με τη μορφή «Ζωφόρου» αφηγείται ένα ταξίδι εκείνων των προϊστορικών χρόνων, με τα πλοία να προσεγγίζουν σε 4 διαφορετικές πόλεις-λιμάνια.

 

Μια πόλη με πολυώροφα κτήρια και πίσω τους ένας γκρεμός που μοιάζει να έχει ηφαιστειακά πετρώματα (με πολύχρωμες λάβες;). Ενδεχομένως να είναι η πόλη του Ακρωτηριού.

 

Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για ένα μεγάλο ταξίδι. Οι πόλεις αυτές φαίνεται ότι απέχουν η μια από την άλλη, γιατί η εικόνα της καθεμιάς είναι πολύ διαφορετική, όπως και οι άνθρωποι που τις κατοικούν, αλλά και τα τοπία που τις περιβάλλουν.

Η τοιχογραφία ενός τοπίου, που συνυπάρχει στη Δυτική Οικία μαζί με την Μικρογραφία του Στόλου εικονίζει μια περιοχή που ταιριάζει με τη Βόρεια Αφρική και την κοιλάδα του Νείλου, γι’ αυτό άλλωστε και της έχει δοθεί το συμβατικό όνομα «Νειλωτικό Τοπίο». Αυτό σημαίνει ότι τα καράβια του στόλου της Σαντορίνης διαπερνούσαν τη Μεσόγειο και έφταναν στις ακτές της Αφρικής.

Στο τοπίο αυτό εικονίζεται ένα ποτάμι (ο Νείλος) και στις όχθες του εικονίζονται αγριόπαπιες, που τις κυνηγάνε πάνθηρες, ανάμεσα σε παπύρους, φοινικόδεντρα και μια βλάστηση, που ταιριάζει με εκείνη στις όχθες του Νείλου.

 

Το ποτάμι με τους φοίνικες στις όχθες του και τον πάνθηρα να κυνηγάει πάπιες.
Ένα τοπίο που μοιάζει με αυτά στις όχθες του Νείλου.

 

Μια από τις πόλεις που «ιστορούνται» στην τοιχογραφία πρέπει να είναι αυτή η ίδια η Προϊστορική Πόλη του Ακρωτηριού της Σαντορίνης, που λογίζεται και το λιμάνι του αρχικού απόπλου του στόλου. Το ηφαιστειακό τοπίο που διαγράφεται με σαφή και χαρακτηριστικό τρόπο να περιβάλλει αυτή την πόλη-λιμάνι είναι μια σαφής ένδειξη για τον προσδιορισμό της.

Χρησιμοποίησα τη λέξη «ιστορούνται» για τρεις λόγους: Ο ένας είναι ότι οι διαδοχικές εικόνες αφηγούνται με κινηματογραφικό τρόπο την ιστορία ενός θαλασσινού ταξιδιού, με σαφέστατα γεωγραφικά γνωρίσματα των περιοχών που προσεγγίζουν τα καράβια. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Μικρογραφία ή Ζωφόρος του στόλου, εικονίζει κατά τρόπο που να περιγράφονται τα χαρακτηριστικά των πλοίων και οι δυνατότητές τους να κάνουν για την εποχή τους ποντοπόρα ταξίδια. Ο τρίτος λόγος είναι ότι με την ακριβή χρονολόγηση της τοιχογραφίας μας είναι γνωστός και ο χρόνος, η εποχή αυτών των ταξιδιών. Έχουμε συνεπώς ένα είδος χρονικού ή ένα εικονογραφικό «κείμενο» ενός «Ημερολογίου Γέφυρας» αυτών των Ιστιοφόρων.

Για όλους αυτούς τους λόγους και πολλούς ακόμη, που αφορούν την κατασκευή και την αισθητική της τοιχογραφίας αυτής, όπως και των άλλων τοιχογραφιών της Σαντορίνης, η σημασία της «Ζωφόρου του Στόλου» είναι ανεκτίμητη.

 

Με αυτά τα ιστιοφόρα οι σημερινοί επισκέπτες της Σαντορίνης επισκέπτονται το νησί του Ηφαιστείου (την Καμένη)

 και ξεναγούνται στη Μεγάλη (προϊστορική) Καλντέρα.

 

Η «Δυτική Οικία» βρίσκεται σε μια τριγωνική πλατεία τους ανασκαμμένου αρχαιολογικού χώρου, που εξ αυτού του λόγου, οι αρχαιολόγοι την ονόμασαν «Πλατεία Τριγώνου». Είναι διώροφη και καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα της Πλατείας Τριγώνου, ενώ η περίμετρός της είναι 49,65 μέτρα.

Στο ισόγειό της υπήρχαν αποθήκες για τρόφιμα και καρπούς, ένα μαγειρείο και εργαστήρια. Στον επάνω όροφο υπήρχε μια αποθήκη για τρόφιμα και οικιακά σκεύη, μια τουαλέτα (Δωμάτιο 4Α), ένα δωμάτιο με αργαλειούς (Δωμάτιο 3) και δυο δωμάτια με τοιχογραφίες (τα Δωμάτια 4 και 5).

Στο δυτικό τοίχο του Δωματίου 5 βρέθηκαν οι Τοιχογραφίες των Ψαράδων, που κρατούν αρμαθιές ψαριών. Στον ανατολικό παραστάτη της Νοτιοανατολικής εισόδου βρέθηκε η περίφημη τοιχογραφία της Ιέρειας, ενώ στον ανατολικό τοίχο βρέθηκε η τοιχογραφία με το τοπίο του Νείλου. Και τους τέσσερεις τοίχους αυτού του Δωματίου, ψηλά, πάνω από τις τοιχογραφίες που αναφέρθηκαν, διέτρεχε η «Μικρογραφική Ζωφόρος του Στόλου».

 

Ανάμεσα από τους σωρούς της λάβας ξεπροβάλλει ένα μεγάλο κρουαζιερόπλοιο,

από τα εκατοντάδες που επισκέπτονται κάθε χρόνο τη Σαντορίνη.

 

 

Θαλασσινό θέμα, σχετικό με τα πλοία του Στόλου έχουν και οι τοιχογραφίες που βρέθηκαν στο «Δωμάτιο 4», της Δυτικής Οικίας. Θέμα των τοιχογραφιών εδώ είναι 8 Ικρία ιστιοφόρων. Ικρίο είναι η καμπίνα του καπετάνιου. Ο θαλαμίσκος αυτός είχε, όπως φαίνεται, ένα ξύλινο σκελετό στον οποίο εφάρμοζε ένα ύφασμα.

Ο τοιχογραφικός διάκοσμος της Δυτικής Οικίας κάνει τους αρχαιολόγους να υποθέτουν ότι πρόκειται για την κατοικία του Αρχηγού του Στόλου, ενώ μια μικρή σκάλα που βρέθηκε γεννά εικασίες για την ύπαρξη και τρίτου ορόφου.

Οι εικόνες που υπάρχουν στην τοιχογραφία ανάγονται στη δεύτερη χιλιετία προ Χριστού, ενώ το σχήμα των πλοίων είναι πανομοιότυπο με τα πλοία που απεικονίζονται σε πολλούς Μινωικούς σφραγιδόλιθους. Άλλωστε και πολλοί από τους ναυτικούς στα πληρώματα αυτών των πλοίων φορούν το χαρακτηριστικό «Μινωικό Περίζωμα».

Τα πλοία του Στόλου της τοιχογραφίας έχουν κυρτό σκαρί, σαν μισοφέγγαρο. Ερευνητές, που μελέτησαν αυτά τα πλοία θεωρούν ότι το μήκος τους ξεπερνά τα 30 μέτρα, έχουν ένα μεγάλο τετράγωνο πανί στο κεντρικό τους ιστίο και εκτός από το πανί, χρησιμοποιούν για την κίνησή τους και 18 έως 21 ζευγάρια κουπιών.

Στο κατάστρωμά τους αυτά τα πλοία διέθεταν ένα σκεπασμένο χώρο για τους επιβάτες, που διακρίνονται να κάθονται σε πάγκους (;), κάτω από μια πάνινη (;) τέντα.

Στην πρύμνη υπάρχει μια καμπίνα και μέσα της διακρίνεται καθιστός ο καπετάνιος, ενώ μπροστά του στέκεται ένας άνδρας, που κρατάει ένα μακρύ κουπί και είναι πιθανόν ο πηδαλιούχος.

 Ανάμεσα στα πλοία του κινούμενου στόλου, ο καλλιτέχνης της τοιχογραφίας μας δείχνει πολλά πανέμορφα ζωνοδέλφινα να κάνουν παιχνίδια και άλματα, όπως συμβαίνει και σήμερα, ταξιδεύοντας με μικρά σκάφη στο Αιγαίο και στην Κρήτη. Ίδιες εικόνες, με διαφορά 40 αιώνων.

Και τα ίδια τα σκαριά των πλοίων όμως είναι επιζωγραφισμένα με παραστάσεις λιονταριών, χελιδονιών, τίγρεων, φιδιών και άλλων διακοσμητικών. Ένα από αυτά τα πλοία είναι στολισμένο με γιρλάντες, που στερεώνονται στην πλώρη, στο μεσαίο κατάρτι και στην πρύμνη. Ενδεχομένως ο στολισμός του να σημαίνει ότι πρόκειται για ένα Ιερό Πλοίο ή ένα πλοίο στο οποίο επιβαίνουν σημαντικά πρόσωπα. Τα στολίδια που κρέμονται από τις γιρλάντες θυμίζουν ένα πολύ γνωστό κόσμημα, που βρέθηκε στο Χρυσόλακκο των Μαλίων και είναι η πολύ γνωστή σε όλο τον κόσμο «Διπλή Μέλισσα» από χρυσό.

Πολλές είναι οι ερμηνείες που αποδίδονται από τους μελετητές της τοιχογραφίας, σ’ αυτό το ταξίδι του Στόλου, στη διάταξη των πλοίων, που ταξιδεύουν σε δυο παράλληλες σειρές, αλλά και στο διαδοχικό τους πέρασμα από διαφορετικά μεταξύ τους τοπία και πόλεις.

Το σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι το ταξίδι και τα πλοία που απεικονίζονται στην τοιχογραφία δίνουν ένα πλήθος σημαντικών πληροφοριών, για τα πλοία και τα θαλασσινά ταξίδια της 2ης χιλιετίας προ Χριστού, πληροφορίες που δεν υπήρχαν πριν αποκαλυφθεί αυτή η τοιχογραφία.

 

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Αθήνα 10 Ιανουαρίου 2012

 

    

 





zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα