ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΟΙ   ΨΑΡΑΔΕΣ   ΤΗΣ

ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ


Ακρωτήρι. Η τοιχογραφία των ψαράδων.

Έγινε μια μεγάλη σιωπή και βρεθήκαμε μπροστά στις τοιχογραφίες του Ακρωτηριού, με τους ψαράδες, που έχουν ακόμη περασμένα τα ψάρια τους στις πετονιές, και περπατούν τριανταπέντε αιώνες σ' ένα τοίχο, με τα ίδια χρώματα, το ίδιο φως, μέσα στη σιωπή που ακολούθησε την έκρηξη του ηφαιστείου και τυλίχτηκαν όλα στη λάβα.
Δυο ψαράδες που ανέβηκαν από την Οία ή τον Αθηνιό και τυπώθηκαν πάνω στον προϊστορικό τοίχο, ζωντανοί.
Τριανταπέντε αιώνων πολιτισμός κρέμεται έκτοτε σε μια αρμαθιά ψάρια.
 
Αναδυθήκαμε από τις λάβες των ηφαιστείων, πυρίμαχοι, τινάζοντας από πάνω μας σποδό και τέφρες. Ιερολάβοι στα νησιά του πυρός. Στα νησιά της δοκιμασίας, με το λευκό και με το μαύρο. Έχουν περάσει δυο εκατομμύρια χρόνια από τότε που για πρώτη φορά αυτό το ηφαίστειο τίναξε τις λάβες του στον ουρανό!


Εντυπωσιακή άποψη της Καλντέρας από τα Φηρά, με το νησάκι του ηφαιστείου (Καμμένη) να κυριαρχεί στο κέντρο.

Μόνο στα τελευταία 400.000 χρόνια περισσότερες από 100 εκρήξεις σημάδεψαν το νησί και τους ανθρώπους που το κατοίκησαν, καταβυθίζοντας ένα λαμπερό πολιτισμό, σκορπώντας την αγωνία και τον τρόμο, δημιουργώντας νέες στεριές από σποδό και ψηγμένο μάγμα, μα πάνω απ΄ όλα, χτίζοντας τη φήμη του πιο βίαιου ηφαίστειου στον κόσμο.



Εκεί, στα αποδεκατισμένα καρνάγια των νησιών γυροφέρνουν ακοίμητοι οι βαρκαραίοι από τα πρώϊμα χρόνια ώς τα τωρινά και λυτρώνονται μέσα στα χρώματα.
Διηγούνται, ως φαίνεται, ο ένας στον άλλο παμπάλαιες ιστορίες, μ' ένα μαγικό, αλλόκοτο τρόπο, που κανείς ποτέ δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει.


Καμπαναριό στο χωριό Πύργος, θαύμα λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Έτσι, μένει το θαύμα τους ανεξήγητο, όπως τα όνειρα, που κανείς δεν μπορεί να τα διηγηθεί με ακρίβεια, γιατί έχουν ένα δικό τους, παράξενο «μοντάζ», που κάνει τις εικόνες τους να μπαινοβγαίνουν στην πραγματικότητα, χωρίς συμβατικούς κανόνες.


Ασβέστες και ώχρες στα Φηρά

Ετσι βρεθήκαμε ξαφνικά μπροστά στις τοιχογραφίες του Ακρωτηριού! Εκείνη με τη νηοπομπή. Και βουλιάξαμε μονομιάς στο χρόνο.
Τα καράβια με τις μακριές πρύμνες και τη γυριστή πρώρα με το έμβολο ταξιδεύουν ακόμη στον προϊστορικό τοίχο.
Τα περισσότερα έχουν κατεβάσει τα μεγάλα, τετράγωνα πανιά τους, καθώς έχουν μπει ήδη στο λιμάνι.



Ο τιμονιέρης στέκεται όρθιος στην πλώρη, μ΄ ένα μακρύ κουπί στο χέρι, φορώντας μόνο ένα λευκό-γαλάζιο περίζωμα όμοιο μ΄ εκείνα που φοράνε στην Κνωσό, και με στραμμένη όλη του την προσοχή στους άνδρες που κωπηλατούν για την προσέγγιση.
Γύρω από τα πλοία, στη θάλασσα, πηδάνε πλήθος ζωνοδέλφινα και κάνουν παιχνίδια. Ο καλλιτέχνης έχει αποδώσει με θαυμαστή ενάργεια τα άλματα των δελφινιών, τα σώματά τους και τα χρώματα.
Η Ναυαρχίδα του στόλου είναι στολισμένη με γυρλάντες που στερεώνονται στα κατάρτια της κι από κεί στην πρύμνη και στην πλώρη.
Από τα σχοινιά κρέμονται στη σειρά πολλά πανομοιότυπα αντικείμενα που μοιάζουν πολύ με τη χρυσή Μέλισσα που βρέθηκε στο Χρυσόλακκο των Μαλίων.
Τη μέλισσα της Μεγάλης Μητέρας Θεάς.
Κι ίσως αυτό να είναι ένα Ιερό Πλοίο, όπως προϊδεάζει ο στολισμός του, αλλά και οι επιβάτες του, που διακρίνονται καθαρά κάτω από την τέντα του καταστρώματος.
Ο τρόπος που κάθονται, τα ενδύματά τους κι αν διακρίνω καλά, τα Διπλά Κέρατα που εικονίζονται στο πλάϊ της τέντας, πάνω σε ιστούς...



Οι ψαράδες ήταν πάντοτε καλοί παραμυθάδες, που μπορούσαν να αφηγούνται με τις ώρες ένα σωρό αληθινές ιστορίες με πολλά και μεγάλα ψέμματα.
Διακονούν το μύθο και βάζουν ενέχυρο τη θάλασσα, για κείνους που δυσπιστούν. Ωστόσο, αυτή η τοιχογραφία της νηοπομπής δεν είναι αποκύημα της φαντασίας των ψαράδων. Αυτή αναπνέει με άλλες αλήθειες και άλλους μύθους, που ζημώθηκαν με τη λάβα του ηφαιστείου και αναδύθηκαν ύστερα από τα έγκατα πυριφλεγείς.


Χαλάσματα σπιτιών στην περιοχή του Ακρωτηριού, που είχαν χτιστεί από πέτρες λάβας

Αιώνες πολλούς ύστερα από τη μελάλη φωτιά και το σεισμό, που αναποδογύρισε το χρόνο.
Παρ' όλα αυτά, δεν είναι ακατόρθωτο να διαβάσει κανείς τα ίχνη της τοιχογραφίας:
Ενα ποτάμι φαίνεται να διακλαδίζεται λίγο πριν χυθεί στη θάλασσα, εκεί στο ένα από τα δυο λιμάνια υποδοχής. Στις όχθες του ένα λιοντάρι κυνηγάει γαζέλες.
Διακρίνονται καθαρά σπίτια πολυόροφα, φτιαγμένα από πλίθρες στο χρώμα του πηλού και στους εξώστες τους οι άνθρωποι έχουν στραμμένη την προσοχή τους στις αποβάθρες, καθώς τα πλοία προσεγγίζουν.



Πού μπορεί, στ΄ αλήθεια να υπάρχει ένα τέτοιο ποτάμι, που να χύνεται στη θάλασσα, διακλαδίζοντας τις εκβολές του; Μάλλον είναι απίθανο αυτή η στεριά να είναι ένα μικρό νησί.

Κι ύστερα, είναι κι εκείνο το λιοντάρι, που καταδιώκει τις γαζέλες. Μια εικόνα που ταιριάζει με την Αίγυπτο των Φαραώ, τη χώρα του Μεγάλου Ποταμού...



Κόσμος ολόκληρος αυτό το Αιγαίο!

Πάνε αιώνες, κι όμως είναι σαν να μην πέρασε ούτε μια μέρα από τότε που η Ιέρεια της Μεγάλης Μητέρας Θεάς σήκωσε τα χέρια της στον ουρανό, εκεί μπροστά στους βωμούς του Ακρωτηριού, αναπέμποντας τις δεήσεις και τις ικεσίες της.

« Αστρων ουρανίων ιερόν σέλας εκπροκαλούμαι
ευιέροις φωναίσι κικλήσκων δαίμονας αγ(ν)ούς...»

(Επικαλούμαι το ιερό φως των ουράνιων άστρων
με φωνές ιερές ικετεύοντας τους αγνούς δαίμονες...)


Πρέπει να είχε πάρει φωτιά ο ουρανός, πριν ακόμη η γη τινάξει από τα σπλάχνα της τη λάβα...


Σχηματισμοί λάβας, όπως είναι σήμερα, πάνω από τον Αθηνιό.

Η τελευταία μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου έγινε πριν από 36 αιώνες, εκεί γύρω στο 1600 π.Χ. όταν ανθούσε ο πολιτισμός του Ακρωτηριού.
30 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα μάγματος τινάχτηκαν από τα σπλάχνα του. Ηφαιστειακή στάχτη και ελαφρόπετρα.
Ενα διάπυρο σάβανο τύλιξε τα πάντα, καταβυθίζοντάς τα σε μια μακρά σιωπή πολλών αιώνων, μέχρι να ξαναδούν τα ερείπιά τους το φως του ήλιου...
Αυτή η μεγάλη έκρηξη γκρέμισε το μεγαλύτερο μέρος του νησιού στη θάλασσα κι απόμεινε μόνο ένα μισοφέγγαρο στεριάς, αυτό που υπάρχει σήμερα.


Τα Φηρά και στο βάθος το Φηρό Στεφάνι.

Μεταξύ θρύλου και αναζήτησης αναπνέει και το όνειρο της χαμένης Ατλαντίδας, στα θειάφια αυτού του ηφαιστείου...

Κόσμος ολόκληρος αυτό το Αιγαίο!

Η «Μεγάλη Πράσινη», κι όποιο άλλο ακόμη όνομα καθόριζε από παλιά αυτή τη θάλασσα, που μοιάζει αχανής στο χρόνο, γεμάτη κόσμους αναρίθμητους και μυστικά.


Εικόνα από πραγματική έκρηξη του ηφαιστείου στη δεκαετία του 1930.

Κόσμοι και πολιτισμοί που γεννήθηκαν με τις θαλασσινές στεριές και με τις βάρκες. Γιατί υπήρχε πάντοτε, ως φαίνεται, αυτός ο αβέβαιος ορίζοντας, ο ανοιχτός στη μεγάλη πρόκληση.
Ο αδιαπόρευτος στην αρχή και εξερευνήσιμος.
Ο Προϊστορικός της φωτιάς, ο Γεωμετρικός ύστερα και οι άλλοι όλοι που ακολούθησαν, χαραγμένοι στον πηλό, στην πέτρα και στα μάρμαρα, με έλεος και αρμονία.



Όλα τα πράγματα σ' αυτήν εδώ την αρχαιολογική ανασκαφή του Ακρωτηριού αφηγούνται με εγκράτεια και δέος!
Έτσι και τούτοι εδώ οι ψαράδες που βαδίζουν στους τοίχους των σπιτιών, διηγούνται την ιστορία τους χωριστά στον καθένα που τους βλέπει, λες και μιλούν σιγά στο αυτί, να μην ακούσουν οι άλλοι.
Το μεγάλο μυθιστόρημα του ηφαιστείου!


Το νησί του ηφαιστείου (Καμένη), με τους κρατήρες και τους σωρούς της λάβας.



Εκεί, στο ανατολικό χείλος της χοάνης, στη ρωγμή απ΄όπου διαφεύγουν τα αέρια, η θερμοκρασία φτάνει τους 95 βαθμούς Κελσίου.
Γύρω από την τρύπα σχηματίζονται μικροί θυσανωτοί κρύσταλλοι από θειάφι και η μυρωδιά τους είναι έντονη.


Φηρά. Παιχνίδια με τα σχήματα, τις φόρμες και το φως.

Έγινε μια μεγάλη σιωπή εκεί μπροστά στις τοιχογραφίες του Ακρωτηριού της Σαντορίνης.
Και έγινε Άνοιξη!
Mπροστά στην τοιχογραφία των χελιδονιών.
Πώς τον λέγανε τάχα τότε τον Απρίλη;
Πόσος καιρός πέρασε από τη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου μέχρι την Primavera του Vivaldi;
Σ' ένα μπαράκι, εκεί στα Φηρά, πάνω απ' την Καλντέρα, άκουσα ένα παλιό τραγούδι απ' το San Remo με τη φωνή του Litle Tony. Το Cuore matto.



Un cuore matto, matto da legare,
Μια τρελή καρδιά, τρελή για δέσιμο
che crede ancora che tu pensi a me,
που πιστεύει ακόμα ότι σκέφτεται εμένα
non e convinto che sei andata via,
που δεν θέλει να πιστέψει ότι έχεις φύγει μακριά
che m' hai lasciato e non ritornerai
που μ΄έχει εγκαταλείψει και δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει

Digli la verità - la verità
Πες της την αλήθεια - την αλήθεια
e forse capira - capira
Και ίσως να καταλάβει - να καταλάβει
perché la verità tu non l' hai detta mai
γιατί, την αλήθεια εσύ δεν την έχεις πει ποτέ



Ένας χτύπος καρδιάς είναι όλα, όπως η μουσική σ' αυτό το παλιό τραγούδι, που το ξανακούω και δεν κατάλαβα ποτέ αν πάλιωσε...
Cuore matto...
Χτες μόλις, λες και ήταν εκείνο τον San Remo του 1966, με το σφοδρό έρωτα του Luigi Tenco, με τη Dalida, που τον έσπρωξε στην αυτοκτονία, επειδή δεν προκρίθηκε σ' εκείνο το φεστιβάλ το τραγούδι του Ciao amore ciao, για να χαρίσει το βραβείο στην αγαπημένη του Dalida...
Οι καρδιές είναι καμιά φορά παράξενα ηφαίστεια. Και οι έρωτες το ίδιο. Τρυφεροί και ανελέητοι. Καμιά φορά και τα τραγούδια είναι ηφαίστεια.
Un cuore matto, matto da legare,
(Μια τρελή καρδιά, τρελή για δέσιμο)
Για να έχει και ο χρόνος τις εκρήξεις του, μια και η ζωή είναι από λάβες...



Έχει μιαν αλαφράδα πάντα ο Απρίλης και μια τόλμη. Κρύβει ένα Νυμφίο, πενθεί έναν Επιτάφιο και αποτολμά μιαν Ανάσταση.
«Ιδού ο Νυμφίος»!
«Ω! Γλυκύ μου έαρ»!
«Aρατε Πύλας οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι...»!



Είναι σαν να ξυπνά από ένα βαθύ ύπνο η Σαντορίνη, με την καθιστή θεότητα και τις κροκοσυλλέκτριες στις τοιχογραφίες που υπάρχουν στα δωμάτια της Ξεστής 3. Ενα κτήριο με 14 δωμάτια, που προϊδεάζει πως εδώ γινόντουσαν κάποιες τελετές.
Και υπάρχει πάντα αυτή η «ψευδαίσθηση» (;) από την Primavera του Vivaldi.
Τέτοια εποχή η Σαντορίνη ντύνεται στα χρώματα. Λογής λουλούδια στο φαιό της τέφρας του ηφαιστείου.
Και παίρνει σχήματα ο ουρανός στο μεγάλο φως με τους ψαλμούς, όπως και η άνοιξη με τα ηφαίστεια...

« εκτείνων τον ουρανόν ωσεί δέρριν, ο στεγάζων εν ύδασι τα υπερώα αυτού. Ο τιθείς νέφη την επίβασιν αυτού, ο περιπατών επί πτερύγων ανέμων. Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα, και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα». (Ψαλμός ργ΄)



ΔΥΤΙΚΗ ΟΙΚΙΑ: Εδώ είναι οι τοιχογραφίες των Ψαράδων. Εδώ είναι η τοιχογραφία του στόλου. Εδώ είναι η τοιχογραφία της ιέρειας. Ο κόσμος όλος!
Ανοιγοκλείνεις τα μάτια και αυτό αρκεί για να βρεθείς έτσι μονομιάς, σαν από θαύμα, στο 1600 π.Χ. κι ακόμη πριν.

«Γη με καλύπτει εκόντα, αλλά φρίττουσιν άδου οι πυλωροί»!

Χθόνιος! Μέσα από τις λάβες και τη σποδό. Ερεσίχθων και αναίτιος. Ο φοβερός της φωτιάς. Πυρίμαχος και εγκωμιούχος. Του πελάγους, έτσι και του κίτρινου χόρτου των καλοκαιριών που καραδοκούν. Αιώνιος και αειθαλής.
Εγώ είμαι!
Ο ακραίος των μύθων και των εγκάτων ο ευγενής. Ο απόκρυφος των κρίνων. Αυτός της πομπής των Ρυτοφόρων στα Νότια Προπύλαια της Κνωσού. Ο Ταύρος της Κρύπτης. Ο Ταυροκαθάπτης.


Τα παιδιά που πυγμαχούν. Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Θήρας.

Ο πολλούς αιώνες απαράλλακτος και διαρκής. Ο λατρευτής των κοριτσιών και της ιέρειας. Ο Μύστης. Των αγοριών που πυγμαχούν και των ψαράδων. Ο μετά φόβου στα θαύματα.
Εγώ είμαι!
Η Θεά των εγκάτων του Ακρωτηριού, και η ιέρεια που δέεται για τη ζωή που γράφει κύκλους.

« Ω Φύσι, παμμήττειρα θεά, πολυμήχανε μήτερ».
(Φύση! Θεά παν-γεννήτρα, πολυμήχανη μάνα)
ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ: Φύσεως (με θυμίαμα από αρώματα)

br> Απλά, όσο η αφή στα δάκτυλα και οι μυρωδιές των λουλουδιών, χωρίς άλλο τίποτε.



Το όνομα Θήρα επιμένει να δείχνει τη θεά του κυνηγιού, αυτή την εξ αρχής «Πότνια Θηρών» και μόνη. Την αρχεγονική των θεών και των ανθρώπων.






zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα