ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Ruga Maistra

Το Ευρωπαϊκό Πρόσωπο Του Ηρακλείου

 

Είναι για πολλούς λόγους τα interna corporis της πόλης του Ηρακλείου, αυτός ο δρόμος, από τότε που τον αιματοκύλισαν χωρίς αιτία οι Βασιβουζούκοι, στις 25 Αυγούστου 1898, ημέρα της εορτής του Αγίου Τίτου. Και δεν έμεινε λίθος επί λίθου.

 

Η Ruga Maistra βλέπει όπως είναι φυσικό, στο Μαΐστρο.

 

Βασιβουζούκοι ήταν μια φάρα Τούρκων, που τους είχαν για …κατανάλωση οι ίδιοι οι Τούρκοι και τους έριχναν στη «φωτιά», σαν φτηνό κρέας, όπως έκαναν και στην Κωνσταντινούπολη. Μόνο, που εδώ, φαίνεται πως η φωτιά ήταν πάνω από τα μέτρα τους.

Για την ακρίβεια, η λέξη «βασιβουζούκος» είναι σύνθετη από την τουρκική λέξη «μπας», που σημαίνει «κεφάλι» και τη λέξη «μποζούκ», που θα πει «χαλασμένος». Συνεπώς, βασιβουζούκος, στην κυριολεξία θα πει «χαλασμένο κεφάλι», με όλα τα επακόλουθα.

 

Η περιοχή του Ενετικού λιμανιού, με το θαλασσινό φρούριο του Κούλε (το Rocca al mare των Ενετών) στο βάθος.

Από κάπου εδώ, που ήταν η Πύλη του Μόλου, άρχισαν τα επεισόδια και οι σφαγές, στις 25 Αυγούστου 1898 και από αυτό το σημείο αρχίζει και η Ruga Maistra-25ης Αυγούστου.

 

Σε αυτό το δρόμο, που έχει σήμερα το όνομα «25ης Αυγούστου», για να θυμίζει το μακελειό, κέρδισε με αίμα η Κρήτη την ελευθερία της από τους Τούρκους.

Αφορμή των επεισοδίων, που ξέσπασαν, με πρωταγωνιστές τους βασιβουζούκους ήταν ο διορισμός από τους Άγγλους ενός Έλληνα, χριστιανού, του Στυλιανού Αλεξίου, στο Φορολογικό  Γραφείο (Τελωνείο) του λιμανιού.

Από τα προηγούμενα χρόνια, η Κρήτη έβραζε από εξεγέρσεις, γεγονός που έφερε στο νησί τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία), το 1897, ως εγγυήτριες, μετά την επανάσταση του 1896, εναντίον των Τούρκων.

Με εντολή των τριών Δυνάμεων, ένα απόσπασμα του Αγγλικού Ναυτικού, το πρωί της 25ης Αυγούστου 1898, συνόδευε τον Στυλιανό Αλεξίου για την εγκατάστασή του στο Τελωνείο, όταν δέχτηκε την επίθεση των βασιβουζούκων και μέσα σε λίγη ώρα η σύγκρουση έγινε αιματοκύλισμα.

 

Η «25ης Αυγούστου», η Ruga Maistra των Ενετών ή η «Βεζίρ Τσαρσί» των Τούρκων, όπως είναι σήμερα, ένας από τους πιο τουριστικούς δρόμους του Ηρακλείου.

 

Η Ruga Maistra των Ενετών, που οι Τούρκοι την είχαν μετονομάσει σε Βεζίρ Τσαρσί, παραδόθηκε στις φλόγες, αφού προηγουμένως οι βασιβουζούκοι λεηλάτησαν τα πάντα, μαγαζιά και σπίτια, ενώ η καταστροφική μανία τους ξέσπασε και πάνω στα μνημεία, που υπήρχαν σε αυτό το δρόμο. Το μόνο κτήριο, που φαίνεται να γλίτωσε από τη μανία τους ήταν η Βασιλική του Αγίου Τίτου, που την είχαν μετατρέψει σε τζαμί, το Βεζίρ Τζαμί, όπως το έλεγαν και εξ αιτίας του πήρε και η Ruga Maistra των Ενετών, το όνομα Βεζίρ Τσαρσί, στα χρόνια της τουρκοκρατίας, μέχρι που τα αιματηρά γεγονότα της άλλαξαν πάλι το όνομα σε οδό «Μαρτύρων 25ης Αυγούστου». Σήμερα έχει απαλειφθεί από τις πινακίδες του δρόμου η λέξη «Μαρτύρων» και μένει μόνο το «25ης Αυγούστου».

Ο απολογισμός του φοβερού αιματοκυλίσματος ήταν 200 Κρητικοί νεκροί και 17 Άγγλοι της Φρουράς, που πήγε να εγκαταστήσει τον Στυλιανό Αλεξίου στο Τελωνείο. Εκατοντάδες ήταν και οι τραυματίες.

Είναι χαρακτηριστική η περιγραφή που σώζεται από το ρεπορτάζ μιας εφημερίδας εκείνης της εποχής: «... ή εικών του Ηρακλείου! Φρικαλέα, αγρία, οδυνηρά. Οδυνηροτέρα, ότι οι εν δοκιμασίαις διελθόντες τον βίον αυτών εσφάγησαν υπό την σκιάν τεσσάρων ευρωπαϊκών σημαιών… ».

Τα επεισόδια ξέσπασαν στην περιοχή της Ενετικής Πύλης του Μόλου. Εκεί έγιναν και οι σφαγές. Σήμερα η πύλη αυτή δεν υπάρχει, γιατί την ανατίναξαν οι Άγγλοι.

 

Η θέα προς το Ενετικό λιμάνι και την πόλη του Ηρακλείου από τους προμαχώνες του Rocca al Mare (Κούλες).

 

Αρχηγός των βασιβουζούκων που προκάλεσαν τις ταραχές ήταν ο διαβόητος Αλή Ούμπασης, που μετά το μακελειό, με δική του εντολή έβαλαν φωτιά σε σπίτια και καταστήματα του Βεζίρ Τσαρσί (της Ruga Maistra), καταστρέφοντας τα πάντα.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις αντέδρασαν άμεσα. Έστησαν αγχόνες και κρέμασαν 17 Τούρκους, από τους πρωταίτιους των επεισοδίων, άλλους επί τόπου και άλλους, στα κατάρτια ενός πλοίου του Αγγλικού Πολεμικού Ναυτικού, του ιστιοφόρου «Αφροδίτη», στο οποίο είχαν φυλακιστεί αρκετοί από τους συλληφθέντες. Κάνει εντύπωση το γεγονός ότι οι Άγγλοι ανέβασαν στην κρεμάλα 17 Τούρκους, όσοι ακριβώς ήταν και οι Άγγλοι που σκοτώθηκαν στα επεισόδια αυτού του δρόμου. Από τους πρώτους απαγχονίστηκε ο Αλή Ούμπασης, στις αγχόνες που στήθηκαν επί τόπου, στη Ruga Maistra.

Η άμεση αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι απαγχονισμοί, προκάλεσαν αίσθηση, τόσο στην Κρήτη, όσο και στην Ευρώπη, ενώ η Τουρκία είχε καταλάβει ότι το παιγνίδι γι’ αυτήν είχε οριστικά χαθεί στην Κρήτη. Μια ισχυρή μοίρα του Αγγλικού στόλου, με Ναύαρχο τον Νοέλ, κατέπλευσε στο λιμάνι του Ηρακλείου και έδωσε εντολή να  αποχωρήσει ο τουρκικός στρατός τόσο από το Ηράκλειο, όσο και από  όλα τα άλλα φρούρια της Κρήτης. Δυο μήνες αργότερα, στις 2 Νοεμβρίου 1898 και ο τελευταίος Τούρκος είχε εγκαταλείψει το Κρητικό έδαφος.

Το πρώτο μέλημα των τριών Μεγάλων Δυνάμεων ήταν να αποκαταστήσουν τη Ruga Maistra, που είχε καταστραφεί εντελώς. Σχεδιάστηκε έτσι η ανοικοδόμησή της κατά τρόπο που να μη θυμίζει σε τίποτε την όψη που της είχαν προσδώσει οι Τούρκοι. Ο δρόμος Βεζίρ Τσαρσί (Δρόμος του Βεζίρη), δεν αρκούσε να αλλάξει όνομα, έπρεπε να αλλάξει και όψη, αποπνέοντας εκ νέου αυτό που απέπνεε η Ruga Maistra των Ενετών, ένα αέρα ευρωπαϊκό. Είναι άλλωστε η εποχή, που η Κρήτη και το Ηράκλειο αρχίζουν να δείχνουν το Μινωικό τους πρόσωπο, αποκωδικοποιώντας έτσι τους μύθους, που ήθελαν αυτό το νοτιοανατολικό κομμάτι της Μεσογείου να είναι η μήτρα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Είκοσι χρόνια πριν από αυτά τα επεισόδια στη Ruga Maistra, ένας εύπορος Ηρακλειώτης, ο Μίνως Καλοκαιρινός, επιχειρεί το 1878 την πρώτη εκτεταμένη ανασκαφή στην περιοχή της Κνωσού και έφερε στο φως τις δυτικές αποθήκες του Ανακτόρου, με τους μεγάλους πίθους. Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1900, ο sir Arthur Evans θα φέρει στο φως ανασκαφικά ολόκληρο το ανάκτορο της Κνωσού.

Η ανοικοδομημένη Ruga Maistra αποκτά ένα ευρωπαϊκό πρόσωπο, με εξαιρετική φινέτσα από τα νεοκλασικά κτήρια. Ο δρόμος αυτός φιλοξενεί ένα αρχιτεκτονικό θαύμα, αλλάζοντας εντελώς πρόσωπο. Τα νέα αρχιτεκτονήματα αγκαλιάζουν με μαεστρία τα υπέροχα κτίσματα των Ενετών, τη Λότζια, τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και την Κρήνη Μοροζίνι, που συνυπάρχουν σ’ αυτό το δρόμο.

 

Τα υπέροχα νεοκλασικά κτήρια είναι η «ταυτότητα» αυτού του δρόμου, μαζί με τα Ενετικά Μνημεία, που υπάρχουν κατά μήκος του.

 

Η Ruga Maistra (Βεζίρ Τσαρσί) που θα μετονομαστεί αργότερα σε οδό «Μαρτύρων 25ης Αυγούστου» είναι η ραχοκοκαλιά της εντός των τειχών Ενετικής πόλης του Ηρακλείου. Αρχίζει από το Ενετικό λιμάνι, που βρίσκεται στη βάση του τριγώνου  που σχηματίζουν τα τείχη της οχύρωσης του Χάνδακα (Ηρακλείου) και φτάνει στην καρδιά της πόλης, στο Μεϊντάνι, στο κεντρικό ακόμη και σήμερα σταυροδρόμι του Ηρακλείου, εκεί ακριβώς που χτυπούσε η καρδιά και της Ενετικής πόλης, στην Πλατεία των Σιτηρών (την Piazza delle Biade) με το παλάτι του Δούκα, που σήμερα δε υπάρχει.

Σήμερα, όλα αυτά τα κτήρια που οικοδομήθηκαν μετά το μακελειό του 1898 έχουν ανακαινιστεί και φιλοξενούν γραφεία τραπεζών, ταξιδιωτικών γραφείων και καταστήματα. Εξακολουθεί να είναι και σήμερα, όπως ήταν πάντοτε, ένας εμπορικός δρόμος, μόνο που έχει πεζοδρομηθεί και μπορεί πια καθένας να αποθαυμάζει με την ησυχία του τα υπέροχα κτήρια, που σημαδεύουν με μοναδικό τρόπο την πρόσφατη ιστορία του Ηρακλείου και που αυτές τις μέρες τιμάει την 112η επέτειο της μεγάλης σφαγής, που οδήγησε στην ελευθερία της Κρήτης.

 

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Κρήτη, Χερσόνησος, Καλοκαίρι 2011



zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα