ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΨΕΙΡΑ

Η Πόλη Με Τους Μινωίτες Εφοπλιστές

 

Σήμερα έχει το όνομα ενός απεχθέστατου παράσιτου, της Ψείρας, αλλά κανείς δεν ξέρει ποιο ήταν το αληθινό της όνομα την εποχή της ακμής της, στα Μινωικά χρόνια. Μια πλούσια και σπουδαία πόλη, όπως την περιγράφουν οι αρχαιολόγοι, που σκάβουν στα ερείπιά της. Μια πόλη, που εντυπωσιάζει με τη θέση της, σε ένα τοπίο μοναδικό, αλλά και με τις κατασκευαστικές ικανότητες των ανθρώπων της, όπως και με τη ναυτοσύνη τους, που τους επέτρεπε να φέρνουν βόλτα όλη τη Μεσόγειο χιλιάδες χρόνια πριν από σήμερα.

Με έκπληξη άκουγα τον Αμερικανό αρχαιολόγο Tom Brogan να μου εξηγεί ότι εδώ στην Ψείρα εντοπίσθηκαν πριν από ένα χρόνο, δυο φράγματα νερού, που είναι τα αρχαιότερα στον κόσμο. Τα εντόπισαν Αμερικανοί αρχαιολόγοι και τα μελετούν.

Το πρόβλημα του νερού στην Ψείρα ήταν πάντοτε ένα θέμα. Από τότε που οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως τη Μινωική πόλη, έμπαινε και το ερώτημα, από πού υδρευόταν αυτή η πόλη, χωρίς να υπάρχει καμιά πηγή πάνω στο μικρό ξερονήσι.

Η Ψείρα είναι ένα πολύ μικρό και έρημο νησί στον κόλπο του Μεραμπέλου, απέναντι από τον Άγιο Νικόλαο και την Ελούντα. Εδώ και πολλά χρόνια το νησί αυτό προσελκύει ψαράδες και κυρίως δύτες, που αναζητούν μεγάλα ψάρια στις κατά βάση πέτρινες ακτές και στους υποβρύχιους γκρεμούς.



Στη μικρή αποβάθρα της Ψείρας
Καταπληκτικά, σμαραγδένια νερά, διάφανα μέχρι το βυθό,
στη μικρή αποβάθρα της Ψείρας, μπροστά από τα ερείπια της Μινωικής πόλης.


Όταν ήμουν πολύ μικρός είχα έρθει αρκετές φορές στην Ψείρα με τον πατέρα μου και άλλους ερασιτέχνες ψαράδες από το χωριό μου, τη Λάστρο, που βρίσκεται στην απέναντι ακτή. Τα ερείπια της Μινωικής πόλης μου είχαν κάνει από τότε εντύπωση, χωρίς να γνωρίζω πολλά πράγματα τότε. Η απορία πάντως και αυτών ακόμη των ερασιτεχνών ψαράδων ήταν πως ζούσε αυτή η πόλη χωρίς να υπάρχει νερό στο νησί.

Η είδηση για την ανακάλυψη των δυο φραγμάτων νερού, των Μινωικών χρόνων δίνει μια απάντηση στο ερώτημα, όπως επισημαίνει με την απάντησή του στο σχετικό ερώτημά μου και ο Tom Brogan.

·        «Πάντοτε υπήρχε ένα ερώτημα για το νερό και πως υδρευόταν αυτή η πόλη, που δεν είναι μικρή. Ορισμένοι υποστήριζαν ότι το νερό το έφερναν από απέναντι, αλλά κανείς ποτέ μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να αποδείξει κάτι συγκεκριμένο…».

-         Στην ακτή, απέναντι ακριβώς από την Ψείρα υπάρχει μια πηγή με άφθονο νερό, που αναβλύζει από τα βότσαλα της ακτής. Φαντάζομαι όμως ότι δεν θα είχαν τρόπο οι Μινωίτες να μεταφέρουν το νερό από εκείνη την πηγή μέχρι το νησί…

·       Πιστεύω κι εγώ ότι δεν είναι εύκολο. Τώρα όμως, που ανακαλύφθηκαν τα δυο φράγματα νερού, νομίζω ότι το θέμα παίρνει μια άλλη διάσταση. Θα σου έλεγα να μιλήσεις με τους αρχαιολόγους που τα ανακάλυψαν, αλλά αυτή την εποχή δεν είναι εδώ. Εγώ δεν μπορώ να σου δώσω λεπτομέρειες, όμως είναι ασφαλώς μια σπουδαία ανακάλυψη με παγκόσμιο ενδιαφέρον.



Η εντυπωσιακή σκάλα του λιμανιού
Η εντυπωσιακή σκάλα του λιμανιού,
που ανεβαίνει από το μυχό του μικρού κόλπου, μέχρι την καρδιά της πόλης.


Η Μινωική πόλη στην Ψείρα είναι δυσπρόσιτη για τους επισκέπτες. Η μοναδική λύση είναι η προσέγγιση με βάρκα από το Μόχλος. Η θαλασσινή διαδρομή είναι περίπου μισή ώρα και ο Νίκος Παπαδάκης με τη βάρκα του ξέρει καλά τα κατατόπια.

Λύσαμε κάβο από το άλλοτε Μινωικό λιμάνι στο Μόχλος, με πορεία βορειοδυτική και προορισμό το επίσης άλλοτε Μινωικό λιμάνι στην Ψείρα. Μια αίσθηση, που γεφυρώνει πολλούς αιώνες, από τις αρχές της τρίτης χιλιετίας προ Χριστού, μέχρι σήμερα. Με αυτή την ξύλινη βάρκα, αν εξαιρέσεις το μοτόρι της, η αίσθηση πρέπει να είναι ακριβώς ίδια, παραπλέοντας στην αρχή τις ίδιες απότομες ακτές, με την επιβλητική θέα, μέχρι να βάλει η βάρκα κατάπρωρά της το νησί της Ψείρας.

Καθώς πλησιάζουμε, περίπου 200 μέτρα από την ακτή, μου δείχνει ο Νίκος ένα σημείο, που γίνονται στο βυθό αρχαιολογικές έρευνες για ένα Μινωικό ναυάγιο. Οι υποβρύχιες ανασκαφές έχουν φέρει στο φως ένα μέρος από το φορτίο του Μινωικού πλοίου, που φαίνεται ότι από κάποια αιτία αναποδογύρισε πριν καταλήξει στο βυθό, όπως πιστεύει η αρχαιολόγος Ελπίδα Χατζηδάκη, που διενεργεί την ανασκαφή.



Ο Captain Νίκος Παπαδάκης, με τη μινωική του βάρκα
Ο Captain Νίκος Παπαδάκης, με τη "μινωική" του βάρκα, που σήμερα είναι εφοδιασμένη με μηχανή.
Σημασία έχει ότι η διαδρομή και το τοπίο παραμένει στο έπακρο μινωικό και πάνω απ' όλα συναρπαστικό.


Η Μινωική πόλη είναι κτισμένη πάνω σε μια γλώσσα ξηράς, που οι ντόπιοι λένε πως είναι «το πόδι της ψείρας», του παράσιτου, που έχει δώσει το όνομά του στο νησί.

Όσο πλησιάζουμε πιο πολύ, φαίνεται καθαρά μια κατακρήμνιση της ενός μέρους της ξηράς, που παρέσυρε στο βυθό της θάλασσας και ένα κομμάτι της Μινωικής πόλης. Οι αρχαιολόγοι που ερευνούν το Μινωικό ναυάγιο, εντόπισαν στο βυθό και τα καταβυθισμένα ερείπια της πόλης.

Τα όρια της πόλης δεν περιορίζονται μόνο στην έκταση του «ποδαριού» της Ψείρας, αλλά επεκτείνονται στην πλαγιά, πάνω από το Μινωικό λιμάνι.

Τα νερά της θάλασσας είναι σμαραγδένια και διάφανα μέχρι το βυθό. Αποβιβάζομαι σε μια υποτυπώδη αποβάθρα και λίγο πιο αριστερά, από το μυχό του μικρού κολπίσκου, αρχίζει μια μνημειώδης θα έλεγα για την εποχή της σκάλα, που ανεβαίνει από τη θάλασσα στην καρδιά της πόλης.

Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι αυτός είναι ο βασικότερος ή αλλιώς, ο σημαντικότερος δρόμος της πόλης. Ο δρόμος του λιμανιού.

Έχω ξαναρωτήσει και στο παρελθόν τον αρχαιολόγο Tom Brogan, αλλά και τον αρχαιολόγο Jeffrey Soles, γιατί οι αρχαιολόγοι ξεχωρίζουν αυτή τη Μινωική πόλη από τις άλλες δυο, που βρίσκονται πολύ κοντά της (στα Γουρνιά και στο Μόχλος) και κυρίως, τι είναι αυτό που τους κάνει να πιστεύουν ότι αυτή η πόλη εδώ στην Ψείρα ήταν μια πόλη πλουσίων εφοπλιστών και εμπόρων. Μόλις επιστρέφω στο Μόχλος κάνω πάλι την ίδια ερώτηση στον Tom Brogan, παίρνοντας αφορμή από μια  δική του ερώτηση, αν μου άρεσε η πόλη στην Ψείρα.



Τα σπίτια της Μινωικής πόλης
Τα σπίτια της Μινωικής πόλης (τα περισσότερα σώζονται σχεδόν ως κατόψεις)
βλέπουν όλα τους στη θάλασσα και έχουν ένα καταπληκτικό ορίζοντα μπροστά τους.


-         Είναι συναρπαστική η θέση που βρίσκεται αυτή η πόλη, στο κέντρο ενός Μινωικού μικρόκοσμου, ενώ ταυτόχρονα μοιάζει απομονωμένη σε ένα privet χώρο. Θέλω όμως να ρωτήσω με τη σειρά μου, γιατί εσείς οι αρχαιολόγοι θεωρείτε ότι αυτή η πόλη έχει κατοικηθεί από πλούσιους εφοπλιστές και εμπόρους της εποχής της;

·       «Τα ευρήματα που έδωσαν οι ανασκαφές σ’ αυτή την πόλη είναι που την κάνουν να ξεχωρίζει. Η τοιχογραφία με τις δυο κομψές κυρίες, που παραπέμπει σε τοιχογραφίες της Κνωσού. Πολλά αντικείμενα που έχουν εισαχθεί από άλλες περιοχές της Νοτιο-ανατολικής Μεσογείου, ο τρόπος κατασκευής των σπιτιών, ο σχεδιασμός αυτής της πόλης, με τα σπίτια όλα να έχουν θέα προς τη θάλασσα. Δεν συναντάς τέτοια στοιχεία πολύ συχνά…».

-         Κάποια στιγμή θα ήθελα να μιλήσουμε περισσότερο γι’ αυτή την πόλη.

·       «Μια άλλη φορά, ίσως…».



Το κέντρο της πόλης πάνω στη γλώσσα της ξηράς
Το κέντρο της πόλης πάνω στη "γλώσσα" της ξηράς, που εξασφαλίζει θέα πανοραμική.
Εδώ καταλήγει και η σκάλα που ανεβαίνει από το λιμάνι.


Οι δυο ώρες που είχα στη διάθεσή μου πέρασαν σαν αστραπή και είναι βέβαιο ότι με την πρώτη ευκαιρία θα επιστρέψω σ’ αυτό το μαγικό τόπο με την πόλη-αίνιγμα, που έζησε ένα μακρύ βίο από το 2800 προ Χριστού μέχρι και τα Ρωμαϊκά χρόνια, με δυο ενδιάμεσες παύσεις ζωής. Η Ψείρα, εκτός των άλλων, θεωρείται ένα από τα πιο μεγάλα και ενδιαφέροντα Μινωικά λιμάνια στο Βορρά. Μετά τις ανασκαφές του 1908 από τον Αμερικανό αρχαιολόγο Richard Seager, πίστευαν ότι το μικρό ακατοίκητο νησί είχε αποκαλύψει τα πάντα από τον πρότερο Μινωικό βίο του. Φαίνεται όμως ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Μετά τα δυο αρχαιότερα φράγματα στον κόσμο, που ανακαλύφθηκαν εδώ, αλλά και τις συνεχιζόμενες έρευνες στο βυθό 200 μέτρα από το νησί, για το πρώτο ουσιαστικά Μινωικό ναυάγιο που έρχεται στο φως, το ενδιαφέρον για την Ψείρα μάλλον αναζωπυρώνεται και το νησί δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη.



Νίκος Ζερβονικολάκης




zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα