Κείμενο και φωτογραφίες
ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΤΟ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΧΛΟΣ




Μια πολιτεία που έχει ζωή πέντε χιλιάδων χρόνων, με αδιάλειπτη κατοίκηση στους αιώνες, από το 3000π.Χ. μέχρι τις μέρες μας.



Διατρέχει όλες τις περιόδους των Ανακτορικών χρόνων στην Κρήτη και είναι ένα από τα σπουδαιότερα και ασφαλέστερα λιμάνια.



«Αυτοί που έζησαν εδώ, έζησαν από τη θάλασσα…», λέει ο Tom Brogan, αρχαιολόγος-ανασκαφέας αυτής της Μινωικής πολιτείας, και εξηγεί γιατί το λέει.


Το νησάκι του Αη-Νικόλα και σε πρώτο πλάνο ένας τυφλοσούρτης του αρχαιολογικού χώρου.

Οι άνθρωποι που κατοίκησαν αυτό τον τόπο από το 3000 π.Χ. ήξεραν να ζουν από τη θάλασσα.
Εντυπωσιάζει αυτή η φράση, όταν την ακούς από τα χείλη ενός αρχαιολόγου που είναι υπεύθυνος για τις ανασκαφές που γίνονται στο νησάκι του Μόχλου.
Και εντυπωσιάζει περισσότερο όταν ο ίδιος αρχαιολόγος εξηγεί με λεπτομέρειες ότι αυτοί οι άνθρωποι ταξίδευαν με τα πλοία τους μίλια μακριά, οργώνοντας τη Μεσόγειο, μέχρι της ακτές της Ουγκαρίτ (στη σημερινή Συρία), τη Μήλο, για να προμηθευτούν Οψιανό (ένα σκληρό ηφαιστειακό πέτρωμα από το οποίο έφτιαχναν εργαλεία), αλλά και τις ακτές της Κύπρου, μια και στα εργαστήρια μετάλλων που ανασκάφτηκαν στο Μόχλος, βρέθηκαν χάλκινα εργαλεία από ανάμειξη κύπρου (ορυκτό κυπρίτης) με κασσίτερο. Ο κυπρίτης (που είναι υποξείδιο του χαλκού) προέρχεται είτε από την Κύπρο είτε από το Λαύριο. Για την προέλευση του κασσίτερου, οι αρχαιολόγοι δεν έχουν ακόμη απάντηση, από ποιο μέρος τον προμηθευόταν τα εργαστήρια του Μόχλου, όμως είναι βέβαιο ότι και αυτός ερχόταν απ’ τη θάλασσα.
Ο Tom Brogan είναι καθηγητής αρχαιολογίας, υποδιευθυντής της ανασκαφής που γίνεται στο Μόχλος, και ταυτόχρονα είναι Διευθυντής του Κέντρου Μελέτης στην Παχιά Άμμο.
Τον συνάντησα στο Μόχλος, εκεί προς το τέλος του Ιουλίου, λίγο πριν ολοκληρωθεί η φετινή ανασκαφική περίοδος και είχα μαζί του μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για την ανασκαφή αυτού του καλοκαιριού και τα ευρήματα που έφερε στο φως.
Ο ίδιος δεν έκρυβε τον ενθουσιασμό του, λέγοντάς μου ότι αυτή η ανασκαφή του καλοκαιριού του 2004 ήταν η καλύτερη από τις προηγούμενες έξι ανασκαφικές περιόδους, τόσο για το πλήθος, όσο και για την ποιότητα των ευρημάτων.



Ο αρχαιολόγος Tom Brogan με τον Νίκο Ζερβονικολάκη στο Μόχλος, τον Ιούλιο του 2004.

-   Τι θα λέγατε σαν μια πρώτη εκτίμηση της ανασκαφής που τελειώνει αυτές τις μέρες, εδώ στο Μόχλος;
*   « Θα έλεγα ότι αυτή ήταν η καλύτερη ανασκαφική σαιζόν από τις 6 προηγούμενες εδώ στο Μόχλος. Βρήκαμε σπάνια μέταλλα και πολλά χάλκινα εργαλεία μέσα σε αποθήκες και εργαστήρια».
-   Για ποιο λόγο θεωρείτε ότι είναι τόσο σπουδαία αυτά τα ευρήματα; Δεν βρέθηκε κάτι το μοναδικό…
*   « Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκτιμήσει κανείς την αξία ενός αρχαιολογικού ευρήματος. Ένα στοιχείο ασφαλώς είναι και η μοναδικότητά του. Αυτά που βρήκαμε εμείς εδώ έχουν μια αξία, που είναι μεγάλη πιστεύω, για το λόγο ότι ξεδιπλώνουν μπροστά στα μάτια μας τη ζωή αυτής της Μινωικής πόλης που διατρέχει όλες τις Μινωικές περιόδους, από το 3000 π.Χ. μέχρι τον ερχομό των Μυκηναίων και συνεχίζει μέχρι σήμερα, χωρίς να σταματήσει ποτέ…».
-   Με ποιο τρόπο αυτά τα ευρήματα σας αποκαλύπτουν τη ζωή των ανθρώπων που κατοίκησαν αυτή την πόλη;
*   «Μας αποκαλύπτουν τις ασχολίες τους, τον τρόπο ζωής τους. Βρήκαμε γεμάτες αποθήκες και εργαλεία που τα έφτιαχναν εδώ, αλλά τα υλικά έχουν έρθει από πολύ μακριά κι αυτό είναι που έχει μεγάλο ενδιαφέρον».


Οι τοιχοδομές των προϊστορικών σπιτιών στο νησάκι του Αη-Νικόλα, αντικρίζουν τα σπίτια του σημερινού οικισμού απέναντι.

-       Αν υποψιάζομαι καλά, εννοείτε ότι αυτοί οι άνθρωποι ταξίδευαν με πλοία σε μακρινές περιοχές…
*   «Αυτό ακριβώς. Βλέπουμε ότι έκαναν μεγάλα θαλασσινά ταξίδια…». -       Είναι πολύ γοητευτικό, πέραν των άλλων, να ταξιδεύεις έστω και νοερά, με ένα Μινωϊτικο καράβι, με οδηγό κάποια ανασκαφικά ευρήματα, όπως λέτε…
·       « Δεν πρόκειται απλά για κάποια ταξίδια. Αυτοί οι άνθρωποι ήξεραν να ζουν από τη θάλασσα. Θα το επαναλάβω πολλές φορές, γιατί αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ανασκαφής. Τα περισσότερα ευρήματα που έρχονται στο φως μαρτυρούν θαλασσινά ταξίδια. Οι άνθρωποι που κατοικούσαν στο Μόχλος το 3000 π.Χ. μπορούσαν να ταξιδεύουν με τα πλοία τους και δεν έπαψαν στιγμή να το κάνουν αυτό».


Αυτός μπορεί και να ήταν ο δρόμος του λιμανιού στη Μινωική πόλη του Μόχλου.
Ανηφορίζει από τη θάλασσα και διατρέχει εγκάρσια την πόλη.
Σημασία έχει αυτό που λέει ο αρχαιολόγος, ότι αυτοί οι άνθρωποι ήξεραν να ζουν από τη θάλασσα…


-   Μιλάτε με απόλυτη σιγουριά γι’ αυτά τα προϊστορικά ταξίδια αυτών των ανθρώπων. Το ένα πράγμα που θέλω να ρωτήσω είναι, από πού έχετε αυτή τη σιγουριά, και αμέσως μετά θέλω να σας ρωτήσω αν γνωρίζετε κάποιους προορισμούς των ταξιδιών αυτών των ανθρώπων…
*   «Ενδιαφέρουσα ερώτηση, χρειάζεται όμως πολλή ώρα για να απαντηθεί ακριβώς. Ωστόσο, με λίγα λόγια θα σας έλεγα ότι είμαστε πράγματι σίγουροι για το ότι αυτοί οι άνθρωποι ταξίδευαν. Τη σιγουριά μας τη δίνουν τα ίδια τα ευρήματα. Υπάρχουν αντικείμενα, πρώτες ύλες και γενικά διάφορα υλικά, που δεν υπάρχουν στην περιοχή, δεν υπάρχουν στην Κρήτη. Είναι βέβαιο ότι έχουν έρθει από τη θάλασσα. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα ίδια τα ευρήματα μας προσδιορίζουν απολύτως τον τόπο καταγωγής τους. Ένα παράδειγμα: έχουμε αγγεία από του Χετταίους. Είναι πήλινα αγγεία του 1500 π.Χ.».
-   Χετταίοι. Ένας λαός που ζούσε στην περιοχή της σημερινής ανατολικής Τουρκίας. Αυτούς που πολέμησε ο Ραμσής Β’ στη Μάχη του Καντές…
*   «Ναι, αυτοί είναι. Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η πόλη εδώ στο Μόχλος έχει φέρει αυτά τα αγγεία από τους Χετταίους…».


Μια γενική άποψη του αρχαιολογικού χώρου, που η ανασκαφή του βρίσκεται σε εξέλιξη.

-   Αν οι γνώσεις μου είναι σωστές, έχω την εντύπωση ότι οι Χετταίοι δεν τα πήγαιναν καλά με τη θάλασσα.
*   «Αρα, το πιθανότερο είναι να πήγαν εκεί κάποιοι άνθρωποι από εδώ. Και αυτό έγινε, πιστεύω. Σε άλλες περιπτώσεις πάντως, είναι πολύ πιθανό και άλλοι λαοί να ταξίδεψαν μέχρι εδώ για να ανταλλάξουν τα προϊόντα τους με τους κατοίκους αυτής της πόλης…».
-   Τι σας κάνει να το πιστεύετε αυτό;
*   «Τα ευρήματα. Υπάρχει για παράδειγμα ένα κόσμημα από Αιματίτη. Ο Αιματίτης προέρχεται από την Ουγκαρίτ, από τη Φοινίκη (περιοχή της σημερινής Συρίας)…».


Μια από τις πολλές σφραγίδες που βρέθηκαν στο Μόχλος με την παράσταση ενός Μινωικού πλοίου.
Είναι ιστιοφόρο και παράλληλα έχει κουπιά.


-   Και βέβαια, εννοείτε ότι οι Φοίνικες έχουν στόλο και ταξιδεύουν. Η Φαραωνική Αίγυπτος τους κατηγορεί ως άρπαγες, αναφέροντάς τους με το όνομα «Λαοί της Θάλασσας…
*   «Μην πάμε τόσο μακριά. Αυτός ο Αιματίτης πάντως, είναι βέβαιο ότι έχει έρθει από την Ουγκαρίτ. Συνεπώς, είτε τον έφεραν οι Φοίνικες, είτε τον έφεραν οι Μινωίτες, που ταξίδεψαν ως εκεί…».
-   Να υποθέσω λοιπόν ότι βρισκόμαστε σε ένα σημαντικό λιμάνι των Ανακτορικών χρόνων;
*   « Ναι, είναι ένα σημαντικό Μινωικό λιμάνι. Δεν έχουμε αμφιβολία γι’ αυτό…».
-   Το λέτε, εκτιμώντας πάντα τα ευρήματα που έρχονται στο φως…


Η θέα από ψηλά, με το σημερινό οικισμό σε πρώτο πλάνο και απέναντι το νησάκι, με τον αρχαιολογικό χώρο.

*   «Έχω δυο σημαντικούς λόγους που το λέω. Ο ένας είναι τα ευρήματα, ασφαλώς, γιατί σε οδηγούν με ακρίβεια σε κάποιες σκέψεις, σε κάποιες υποθέσεις και σε κάποια γεγονότα. Έχουμε βρει ένα πλήθος από σφραγίσματα. Σφραγίδες που έχουν πάνω τους παραστάσεις καραβιών. Θα ξαναπώ ότι με κάποιο τρόπο αυτά τα ευρήματα αφηγούνται τη ζωή των ανθρώπων σ’ αυτή τη ναυτική πόλη. Και θα ξαναπώ ότι αυτοί οι άνθρωποι που έζησαν εδώ από το 3000π.Χ. μέχρι και το τέλος της Μινωικής περιόδου, ζούσαν από τη θάλασσα…».
-   Μετά, έπαψαν να ζουν από τη θάλασσα;
*   «Όχι. Εξακολουθούσαν να ζουν από τη θάλασσα. Μας ενδιαφέρει όμως αυτή η πρώτη περίοδος, που μας έχει δώσει πολύ χρήσιμα ευρήματα. Αν αυτό ενδιαφέρει, έχουμε μπροστά μας ένα σπουδαίο Μινωικό λιμάνι…».

Είναι πολύ εντυπωσιακά όσα είπε ο κ. Brogan για τα προϊστορικά ταξίδια των ανθρώπων που κατοίκησαν αυτή την πόλη στο Μόχλος, πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια. Αυτό τον καιρό τα ευρήματα της ανασκαφής ταξινομούνται, καθαρίζονται, αξιολογούνται και θα έχει ενδιαφέρον μια δεύτερη συζήτηση με τον αρχαιολόγο, αφού γίνουν όλες αυτές οι εργασίες.
Ωστόσο, υπάρχει ακόμη ένα μέρος από τη συζήτηση που είχαμε το καλοκαίρι με τον ανασκαφέα Tom Brogan, και αφορά την πόλη στο Μόχλος και τα κτήριά της. Και αυτό το κομμάτι της συζήτησης παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον και θα το δούμε χωριστά.


ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Προσπάθησα να κρατήσω πιστά το διάλογο με τον αρχαιολόγο, αποφεύγοντας άλλα εμβόλιμα στοιχεία, γιατί πιστεύω ότι αυτά που λέει ο Tom Brogan έχουν πραγματικό ενδιαφέρον.
ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ
Αθήνα 28 Οκτωβρίου 2004


zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα