ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΤΟ

ΚΟΣΜΗΜΑ

ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ

Βρέθηκε στο Μόχλος

 

Η τοιχογραφία της Θεάς στην «Ξεστή 3», στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Ένα από τα περιδέραια που φοράει στο λαιμό της είναι αυτό με τις λιβελούλες, όπως αυτή που έφερε στο φως η αρχαιολογική ανασκαφή στο μόχλος.

 

 

«ένα τέτοιο εύρημα φέρνει χαρά σε κείνον που το κρατάει στα χέρια του. Το γνωρίζουμε καλά αυτό το κόσμημα από μια πολύ γνωστή τοιχογραφία σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι η τοιχογραφία της Μεγάλης Μητέρας Θεάς στην Ξεστή 3 της Σαντορίνης»

Jeffrey Soles

Αρχαιολόγος – ανασκαφέας

 

Αυτό το μέρος που σκάβει πολύ προσεκτικά η φοιτήτρια αρχαιολογίας  από το πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, ήταν πριν από 3.500 χρόνια το δάπεδο ενός προϊστορικού σπιτιού στο Μόχλος, και σ’ αυτό το δάπεδο βρέθηκε το κομμάτι από το κόσμημα, μια χάλκινη λιβελούλα.

Είναι ένα διάσημο κόσμημα, και αυτό το γεγονός είναι που δίνει στο εύρημα ξεχωριστή σημασία. Το κόσμημα σε μια τοιχογραφία που είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο. Αυτό που φοράει στο λαιμό της μια προϊστορική θεότητα, όπως απεικονίζεται στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης. Αυτό το κόσμημα έφερε στο φως η ανασκαφή στο Μόχλος, τον περασμένο Ιούλιο.

Πριν από 3.500 χρόνια, στην προϊστορική πόλη του Μόχλου, ένα γεύμα ή ένα δείπνο σε ένα πλουσιόσπιτο, όπως δείχνουν τα ανασκαφικά δεδομένα, δεν έμελλε να τελειώσει ομαλά, καθώς η γη που άρχισε να σείεται, σκόρπισε τον πανικό στους συνδαιτυμόνες.

Ο σεισμός από το ηφαίστειο της Σαντορίνης τους ανάγκασε να πεταχτούν άρον-άρον έξω από το σπίτι, που είχε αρχίσει να καταρρέει.

Μια από τις κυρίες που παρακάθονταν σ’ αυτό το γεύμα ή το δείπνο ένιωσε ότι έσπασε το πανάκριβο κόσμημα που φορούσε στο λαιμό της και προσπάθησε να το συγκρατήσει, καθώς  προσπαθούσε να απομακρυνθεί. Στα χέρια της κρατάει τα σπασμένα κομμάτια από το ακριβό κόσμημα με τις λιβελούλες. Ένα ίδιο φοράει στο λαιμό της η Θεά που εικονίζεται στην τοιχογραφία της Ξεστής 3 στη Θήρα.

Αυτό που προέχει βέβαια, είναι να σωθεί η ίδια η κυρία, όπως και οι υπόλοιποι συνδαιτυμόνες. Το κόσμημα, αν και ακριβό, έρχεται σε δεύτερη μοίρα.

 

Λεπτομέρεια με το κόσμημα από την τοιχογραφία στην Ξεστή 3.

 

Ποια μπορεί να είναι αυτή η κυρία, που φοράει στο λαιμό της ένα τέτοιο κόσμημα;

Το ερώτημα δεν μπορεί να απαντηθεί, ωστόσο, η σπουδαιότητα του κοσμήματος και τα έντομα από τα οποία απαρτίζεται οδηγούν σε ορισμένες σκέψεις, που μπορεί να έχουν ενδιαφέρον.

Ασφαλώς, η γυναίκα που φορούσε στο λαιμό της αυτό το σπάνιο κόσμημα, θα γνώριζε τη σημασία που είχε για τη Μινωική λατρεία η απεικόνιση μιας λιβελούλας, όπως αυτές που διακρίνονται σε λατρευτικές απεικονίσεις στη σφενδόνη πολλών Μινωικών δακτυλιδιών.

Είναι μια θεμιτή υπόθεση αυτή, με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα που υπάρχουν.

Θα ήταν βέβαια πολύ τολμηρό να υποθέτει κανείς ότι μια ζωντανή θεότητα όπως αυτή στην τοιχογραφία της Ξεστής 3 στη Σαντορίνη παρακαθόταν σ’ εκείνο το τραπέζι στο Μόχλος, που το συντάραξε ο σεισμός. Ωστόσο, αν αυτή η γυναίκα δεν μπορεί να ήταν η Θεά, θα μπορούσε να είναι μια εκπρόσωπός της, μια σημαντική Ιέρεια, για παράδειγμα.

Όποια και αν ήταν  τελικά αυτή η γυναίκα, θα διαπίστωσε όταν πέρασε η πρώτη ταραχή από τον σεισμό, ότι το σπασμένο περιδέραιο που κρατούσε στα χέρια της είχε απώλειες. Έλειπε δηλαδή, τουλάχιστον μια από τις λιβελούλες που το αποτελούσαν. Αυτή η λιβελούλα είχε πέσει  στο δάπεδο της τραπεζαρίας την ώρα του πανικού που προκάλεσε ο σεισμός και καταπλακώθηκε στα ερείπια του σπιτιού που έχει καταρρεύσει.

 

Η χάλκινη λιβελούλα που βρέθηκε στο Μόχλος, σε μια πρώτη αποκλειστική φωτογράφηση στα εργαστήρια των αρχαιολόγων στην Παχειά Άμμο.

Μια πραγματική λιβελούλα

 

Μόχλος, καλοκαίρι, Ιούλιος του 2005, δηλαδή κάπου 35 αιώνες ύστερα από κείνο το δραματικό γεύμα ή δείπνο σ’ εκείνη την τραπεζαρία, η αρχαιολογική σκαπάνη ξαναφέρνει στο φως εκείνο το μοναδικό κομμάτι από το κόσμημα της Θεάς!

Ανάμεσα στα χώματα της ανασκαφής στο δάπεδο του σπιτιού με την αρχαιολογική αρίθμηση C7, φάνηκε ένα χάλκινο αντικείμενο, και οι φοιτητές, που έσκαβαν σ’ εκείνο το σημείο ειδοποίησαν αμέσως τον καθηγητή τους, Jeffrey Soles, συνδιευθυντή της ανασκαφής, να δει το εύρημα.

Ο πρώτος, πρόχειρος καθαρισμός από τα χώματα έδειχνε ότι πρόκειται για ένα έντομο που ήταν φτιαγμένο από χαλκό. Ο έμπειρος αρχαιολόγος άστραψε από χαρά, όταν κατάλαβε με την πρώτη ματιά, τι ήταν αυτό που κρατούσε στα χέρια του.

Κρατούσε ένα κομμάτι που ήταν ίδιο με ένα διάσημο κόσμημα της αρχαιότητας. Ένα κόσμημα του 17^ου π.Χ. αιώνα, που ανήκει σε μια προϊστορική θεότητα, τη Μεγάλη Μητέρα Θεά, αυτή που απεικονίζεται στις τοιχογραφίες που υπάρχουν στην «Ξεστή 3», στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης!

Η «Ξεστή 3» είναι ένα τριώροφο κτιριακό συγκρότημα στην προϊστορική πόλη που ανέσκαψε ο καθηγητής Μαρινάτος στην περιοχή του Ακρωτηριού της Σαντορίνης.

Όλα σχεδόν τα δωμάτια αυτής της κτιριακής ενότητας, που όπως πιστεύεται είχε τελετουργική χρήση, είναι διακοσμημένα με εξαίσιες τοιχογραφίες.

Εκεί, σ’ εκείνες τις τοιχογραφίες, η Θεά εικονίζεται να φοράει στο λαιμό της αυτό το υπέροχο κόσμημα. Και να, που τώρα, εντελώς ανέλπιστα, ένα κομμάτι από ένα πανομοιότυπο κόσμημα έρχεται στο φως ανασκαφικά, προκαλώντας στους ανασκαφείς μια μοναδική συγκίνηση.

Ο αρχαιολόγος παρατηρεί ότι η χάλκινη λιβελούλα που κρατάει στα χέρια του έχει μια στρογγυλή τρύπα στο κεφάλι, απ’ όπου ήταν περασμένη μαζί με άλλες που συναποτελούσαν ένα περιδέραιο όπως αυτό στην τοιχογραφία της Θήρας.

Σπάνια τύχη για έναν αρχαιολόγο-ανασκαφέα να φέρει στο φως ένα τέτοιο εύρημα, τόσο γνωστό από μια σημαντική απεικόνιση, που και αυτή έχει έρθει στο φως ανασκαφικά.

Ωστόσο, δεν είναι η πρώτη φορά που το Μόχλος δίνει ένα τόσο εντυπωσιακό εύρημα.

 

Ο καθηγητής Jeffrey Soles, μαζί με δυο φοιτητές του στο χώρο της ανασκαφής,  καθαρίζει ο ίδιος με το σκουπάκι του πολύ προσεκτικά το σημείο όπου βρέθηκε ένα αγγείο της Υστερο-Μινωικής ΙΒ΄ περιόδου.

 

Ακούω τον αρχαιολόγο να μου εξηγεί πώς βρέθηκε το κομμάτι από το κόσμημα και είναι σαν να ξεδιπλώνεται με κινηματογραφικό τρόπο η σκηνή της απώλειάς του πριν από 3.500 χρόνια.

 

Jeffrey Soles: Βρέθηκε σε ένα στρώμα καταστροφής της υστερομινωικής ΙΒ΄ περιόδου.  (1500-1425 π.Χ.). Και είναι το δάπεδο μιας τραπεζαρίας.

Κρύβει ένα μυστήριο μέσα της, από μόνη της αυτή η έκφραση: Ένα στρώμα καταστροφής στην Ύστερο-Μινωική περίοδο. Η καταστροφή από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Αυτός ο προϊστορικός εφιάλτης, που έκανε να σκοτεινιάσει η νοτιοανατολική Μεσόγειος από το σύννεφο των εκτοξευμάτων του ηφαιστείου, τη σποδό τους τόφφους και τη λάβα.

Ένα μυστήριο καταστροφής, αποτυπωμένο με πολλούς τρόπους, στην Κνωσό, στο Μόχλος και στην ίδια την προϊστορική Θήρα, στο σημερινό Ακρωτήρι.

 

Το μυστήριο της Θεάς!

 

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Μόχλος, Καλοκαίρι 2005, Ιούλιος.