ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

ΤΑ

ΛΙΟΝΤΑΡΙΑ

Του Μοροζίνι

 

 

Όσα ονόματα κι αν έχει αλλάξει αυτή η πλατεία, στην καρδιά της πόλης του Ηρακλείου, στην Κρήτη, αυτό που της μένει και με αυτό την ξέρει όλος ο κόσμος, είναι: «Τα Λιοντάρια».

Ένα από τα ωραιότερα βενετσιάνικα μνημεία του Ηρακλείου, διατηρημένο σε εξαιρετική κατάσταση, είναι η Κρήνη Μοροζίνη, με τα λιοντάρια, που βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας.

Το βενετσιάνικο όνομα της πλατείας ήταν Piazza delle Biade (πλατεία των σιτηρών). Σήμερα, το επίσημό της όνομα είναι: Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, ωστόσο κανείς δεν τη λέει ποτέ με το όνομά της.

Η πλατεία με το συντριβάνι των λιονταριών βρίσκεται μπροστά από τη βασιλική του Αγίου Μάρκου και ο αρχιτέκτονας που τη σχεδίασε βασίστηκε στο στυλ που έχει η Πλατεία του Αγίου Μάρκου, στη Βενετία.

 

Τα λιοντάρια του Μοροζίνι ξεδίψασαν το Ηράκλειο και σήμερα είναι ένα από τα ωραιότερα Ενετικά μνημεία στη Μεσόγειο.

 

Είναι επίσης πολύ κοντά σε ένα ακόμη σημαντικό βενετσιάνικο μνημείο, τη Loggia (σημερινό Δημαρχείο), ενώ το Largo που υπάρχει μπροστά από τη Loggia ενώνεται με την πλατεία των Λιονταριών.

Τα εγκαίνια της Κρήνης Μοροζίνι έγιναν στις 25 Απριλίου του 1628, ημέρα της εορτής του Αγίου Μάρκου, πολιούχου, τότε του Ηρακλείου.

Η Κρήνη Μοροζίνι είναι η κατάληξη ενός σημαντικού υδρευτικού έργου, του 17^ου αιώνα, που έφερε πόσιμο νερό από τις βόρειες υπώρειες του Γιούχτα στο Ηράκλειο, που μέχρι τότε υδρευόταν από πηγάδια. Η ιδέα για την κατασκευή αυτού του υδραγωγείου, όπως και της Κρήνης, ήταν του τότε Ενετού Προβλεπτή της Κρήτης, Φραγκίσκου Μοροζίνη.

 

Η Κρήνη Μοροζίνη, όπως είναι σήμερα, μετά τον καθαρισμό και τη συντήρησή της.

 

Το ελαφρά υπερυψωμένο κρηπίδωμα της Κρήνης είναι κυκλικό και πάνω του εδράζεται η μεγάλη δεξαμενή (στέρνα) με τους οκτώ λοβούς σε σχήματα ημικυκλίων, που έχουν ανάγλυφες παραστάσεις με μυθολογικά θέματα. Τρίτωνες, έρωτες, ιππόκαμποι δελφίνια, θαλασσινοί δαίμονες, αλλά και θεότητες, συμπληρώνουν το ανάγλυφο μυθολόγιο της Κρήνης.

Στους ίδιους λοβούς υπάρχουν και τα οικόσημα του Δόγη, του Μοροζίνι, του Δούκα και των συμβούλων του (των consilieri).

Πάνω από την οκτάλοβη δεξαμενή υπάρχει ένα βάθρο που φιλοξενεί τέσσερα λιοντάρια και από το στόμα τους τρέχει νερό, για να γεμίζει η δεξαμενή. Σύμφωνα με μια παλιά περιγραφή της Κρήνης Μοροζίνη οι τέσσερις λέοντες «εξέρευγον το ύδωρ εκ των στομάτων των», ενώ στις πλάτες τους στηριζόταν μια μεγάλη λεκάνη «εν τω μέσω της οποίας ίστατο άγαλμα Τριαινοφόρου Ποσειδώνος με πίδακα πιθανώς».

 

Ένα από τα διασημότερα μνημεία της πόλης του Ηρακλείου, η Κρήνη Μοροζίνι δέχεται πολλά φωτογραφικά κλικ.

 

Για το άγαλμα του Ποσειδώνα, που αναφέρεται στην περιγραφή αυτή, υπάρχει και ένα ακόμη στοιχείο που πιστοποιεί την ύπαρξή του στην Κρήνη, την εποχή της κατασκευής της. Είναι το αναμνηστικό μετάλλιο που κυκλοφόρησε ο Μοροζίνι, με την ευκαιρία των εγκαινίων του έργου της ύδρευσης του Ηρακλείου, αλλά και της Κρήνης. Εκεί εικονίζεται πάνω από τα λιοντάρια ένα άγαλμα του Ποσειδώνα, που έχει, ωστόσο, καταστραφεί και δεν υπάρχει κανένα ίχνος του σήμερα.

Αυτά τα τέσσερα λιοντάρια καθόρισαν με την παρουσία τους εκεί και το όνομα της Κρήνης, όπως και της πλατείας: «Η Κρήνη με τα Λιοντάρια», «Στα Λιοντάρια», «Η πλατεία με τα Λιοντάρια» είναι κάποιες από τις ονομασίες που επικράτησαν αντί των επίσημων ονομασιών: «Κρήνη Μοροζίνι» και «Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου».

Η κατασκευή του υδρευτικού έργου (είχε μήκος 15 χλιόμετρα) και της Κρήνης, που σχεδίασε ο Μοροζίνι, ολοκληρώθηκε μέσα σε 14 μήνες, από τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata.

 

Μια συνηθισμένη καλοκαιρινή εικόνα της Κρήνης Μοροζίνη με ένα ασταμάτητο πήγαινε-έλα από τουρίστες.

 

Ετσι, μπήκε τέλος στο μαρτύριο της λειψυδρίας, που βασάνιζε τους κατοίκους του Ηρακλείου. Μέχρι το 1639 οι κάτοικοι της πόλης έπιναν νερό από 1270 πηγάδια, που το νερό τους ήταν υφάλμυρο και από 273 δεξαμενές, που δεν μπορούσαν, ωστόσο να καλύψουν τις ανάγκες της πόλης.

Η Κρήνη άλλαξε κατά καιρούς μορφές, κυρίως την περίοδο της τουρκοκρατίας, όμως στις 29 Μαΐου του 1900, το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου αποφάσισε «ίνα το εις την πλατείαν Αμπάρ Αλτί (ήταν η τουρκική ονομασία της πλατείας) ενετικόν αναβρυτήριον αποκατασταθεί εις την αρχικήν του κατάστασιν, αφαιρουμένων των προσθέτων στηλών και κιγκλιδωμάτων, άτινα είναι μεταγενεστέρας εποχής και ασκημίζουν το αναβρυτήριον».

Ετσι, η Κρήνη Μοροζίνη αποκαταστάθηκε στην πραγματική της, αρχική μορφή, ενώ πρόσφατα έγινε μια εκ βάθρων συντήρηση και καθαρισμός του μνημείου από τους συντηρητές της 28ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο Ρέθυμνο.

Την εποχή της Ενετοκρατίας, (13ος-17ος αιώνας) στο χώρο αυτής της πλατείας είχε κτιστεί το παλάτι του Ενετού Δούκα, το Palazzo Ducale, που ήταν πολυώροφο και καταλάμβανε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο. Απέναντι από το Palazzo Ducale υπήρχαν οι σιταποθήκες, ένα μακρόστενο, τριώροφο κτίριο, με θολωτούς χώρους στο ισόγειό του. Μπροστά από αυτό το κτίριο, που έβλεπε και αυτό στην πλατεία, γινόταν το παζάρι των δημητριακών και γι’ αυτό τότε η πλατεία λεγόταν Πλατεία των Σιτηρών (Piazza delle Biande).

Σήμερα, η άλλοτε Piazza delle Biande, ή Πλατεία Αμπάρ Αλτί, ή Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, ή απλά «Τα Λιοντάρια», είναι μια από τις πιο πολύβουες και πολυσύχναστες πλατείες του Ηρακλείου, χειμώνα-καλοκαίρι, αλλά και ένα από τα αξιοθέατα της πόλης για τους χιλιάδες των ξένων επισκεπτών της.

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Αθήνα, 4 Οκτωβρίου 2011