ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΚΟΥΡΗΤΕΣ
"Στάντες αείδομεν τεόν"

Δίκταν ες ενιαυτόν
έρπε και γέγαθι μολπά
ταν τοι κρεκομεν πακτίσι
μείξαντες αμ' αυλοίσιν
και στάντες αείδομεν τεόν
αμφι βωμόν ευερκή
 
ΥΜΝΟΣ ΤΩΝ ΚΟΥΡΗΤΩΝ (στίχοι: 6-11)
 
(στη Δίκτη κι αυτό το χρόνο
έλα, κι ευχαριστήσου
υμνώντας σε, χορεύοντας
φυσώντας τους αυλούς
κι αφού σταθούμε στον αδυτο βωμό
ψάλλομε τον ύμνο του θεού)
 
Εχουν περάσει κοντά είκοσι αιώνες από τότε που ακούστηκε για τελευταία φορά αυτός ο Υμνος των Κουρήτων, εκεί στο μεγάλο ναό του Δικταίου Διός, στο Παλαίκαστρο της Κρήτης.
Ενα διάσημο στην εποχή του ιερό, εκεί στην ανατολική Κρήτη, ακτινοβολεί για πολλούς αιώνες, από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια, μέχρι και τη ρωμαϊκή εποχή, οπότε και αρχίζει να παρακμάζει.
Τρεις πόλεις ερίζουν για πολλούς αιώνες γι' αυτό το ιερό και το διεκδικούν καθεμιά τους για λογαριασμό της: η Ιτανος, που βρίσκεται πολύ κοντά του, η Ιεράπυτνα και η Πραισός.
Η φήμη του ιερού εκτείνεται πέρα από την Κρήτη. Στα νησιά του Αιγαίου, τα παράλια της Ιωνίας την Κύπρο και την Αίγυπτο. Και συν τοις άλλοις, οι λόγοι που διεκδικούν με πείσμα αυτό το ιερό οι τρεις πόλεις, είναι οικονομικοί και εμπορικοί.
Το ιερό του Δικταίου Διός συγκεντρώνει αφιερώματα από τα πέρατα του κόσμου, που του προσπορίζουν πλούτη, ενώ ο σεβασμός που απομνέει, του εξασφαλίζει δύναμη.
Πιθανώτατα, να είναι το τελευταίο καταφύγιο των Μινωϊτών, ύστερα από την κάθοδο των Δωριέων, και την καταστροφή των μεγάλων ανακτόρων της Κνωσού και της Φαιστού, στην κεντρική Κρήτη.
Εδώ μοιάζει να βρίσκει καταφύγιο η μυστική λατρεία του Λαβυρίνθου, κυνηγημένη, ενδεχομένως, από τους Μυκηναίους εισβολείς. Ο μύθος του Θησέα και της Αριάδνης είναι αρκούντως υπαινικτικός, αν όχι ξεκάθαρος, γι' αυτό το θέμα.
Η ανατολική Κρήτη περισώζει τα άρρητα και τα κρύφια της Μεγάλης Μητέρας Θεάς και του ακόλουθού της. Τις απόκρυφες τελετές, που έχουν να κάνουν με τη ζωή και με το χρόνο. Την αιώνια αγωνία του ανθρώπου να βρει το μυστικό της ζωής, δηλαδή το μυστικό της αιωνιότητας.
Η Κνωσός, πέρα από κάθε άλλο παράλληλο πολιτισμό, φαίνεται να ενδιαφέρεται πρωτίστως, για τη χαρά της ζωής και την ανθρώπινη αξία. Ο πολιτισμός της, που έρχεται στο φως ανασκαφικά είναι μια εκ των πραγμάτων μαρτυρία, για το είδος, τη μορφή και την ουσία της λατρείας του Λαβυρίνθου, που προσδιορίζει ταυτόχρονα και την ουσία της ζωής.
Η κοντινή στην Κνωσό Αίγυπτος και ο παράλληλος πολιτισμός που ανθεί στη χώρα του Νείλου, είναι φανερό πως και αυτή ενδιαφέρεται για τα ίδια μυστικά της ζωής, αλλά απο διαφορετικούς δρόμους. Η φαραωνική Αίγυπτος ανιχνεύει τη ζωή μέσα από το δρόμο του θανάτου. Η μυστηριακή λατρεία του Οσιρι είναι το κλειδί γι' αυτές τις αναζητήσεις, όπως άλλωστε και το Βιβλίο των Νεκρών, που συμπυκνώνει στα κείμενά του τη σοφία και τις δοξασίες των φαραωνικών χρόνων.
Ο χρόνος και η ζωή είναι όπως τα μυστικά των Πυραμίδων. Πηγή και για τις δυο έννοιες, μοιάζει να είναι το χρυσό φως του ήλιου, "η ημέρα των εκατομμυρίων ετών", η αιωνιότητα.
Χωρίς την ανθρώπινη ζωή, ασφαλώς, ο χρόνος παύει να έχει οποιοδήποτε νόημα ή αξία. Είναι σαφές ότι η έννοιά του ετεροπροσδιορίζεται από τον άνθρωπο και τη ζωή του. Είναι μια ανθρώπινη ...εφεύρεση.
Η έκταση του χρόνου είναι αχανής. Οπως και η έκταση των αριθμών. Σε αντίθεση με τη ζωή του ανθρώπου, που είναι ορισμένη και προσδιορίζεται απολύτως από τη γέννηση και το θάνατο. Αυτά είναι τα δυο άκρα της.
Ωστόσο, και στη φαραωνική Αίγυπτο και στην Κνωσό, αυτά τα δυο άκρα της ανθρώπινης ζωής, φαίνεται να ήταν πάντοτε μια πρόκληση. Ο ανθρώπινος νους που κατανοεί το αχανές του χρόνου και των αριθμών, μοιάζει να ασφυκτιά μέσα στα στενά χρονικά περιθώρια της γέννησης και του θανάτου. Αγωνιά, και αναζητά να σπάσει αυτά τα δυο φράγματα και να ξεπεράσει τα όριά τους.
Οι μυστικές λατρείες και οι μυστηριακές τελετές που τις συνοδεύουν, δεν έχουν καμιά άλλη έγνοια, από αυτή της αιωνιότητας.
Αλλά, μήπως και σήμερα, στην αυγή του 21ου αιώνα, έχει αλλάξει για τον άνθρωπο αυτή η αγωνία; Τί είναι αυτό που αναζητά ο σημερινός άνθρωπος μέσα από την κλωνοποίηση ή τη μετάλλαξη;
Την αγωνία του ανθρώπου στη Φαραωνική Αίγυπτο, για την αιωνιότητα, την προσδιορίζουν πέραν παντός άλλου, οι μούμιες των Φαραώ και των αξιωματούχων, όπως και εκείνη η μυστηριακή τελετή, πριν από την ταφή του νεκρού, που μας είναι γνωστή ως "τελετή του ανοίγματος του στόματος".
Στην Κνωσό, η ίδια ανθρώπινη αγωνία, αποτυπώνεται στις τελετές της γονιμότητας, με τη Μεγάλη Μητέρα Θεά και τον λατρευτή-ιερέα της. Ενας χορός ενστίκτων, που έχει να κάνει με την γενετήσια ορμή και την αποθέωση μέσα από αυτή την παρακρουσματική έκσταση της ανθρώπινης φύσης.
Αυτός ο Υμνος, που ψάλλουν οι Κουρήτες στον Κρηταγενή Δία, εκεί στο μεγάλο ναό του, στο Παλαίκαστρο, δίνει μια σπάνια ευκαιρία, να προσεγγίσει κανείς με ακρίβεια τις έννοιες του χρόνου, του θεού και της ανθρώπινης ζωής.
Είναι φανερό ότι αυτός ο Υμνος αναφέρεται στην αρχή ενός νέου χρόνου (πρωτοχρονιά), στην αρχή δηλαδή ενός κύκλου ζωής, όπως είναι μοιρασμένος ο αχανής χρόνος από τους Μινωϊτες. Ενας κύκλος που καθορίζεται με φυσιοκρατικά αίτια, και προσδιορίζεται απολύτως, από ένα φυσικό φαινόμενο, τον κύκλο του ήλιου.
Ο ασφαλής δρόμος στην προκειμένη περίπτωση για να δούμε τι πιστεύει ο άνθρωπος των ανακτορικών χρόνων στην Κρήτη, είναι η ίδια η λατρεία και το περιεχόμενό της. Μια λατρεία που έχει τη ρίζα της στην ίδια τη φύση και καθορίζεται από τις παρατηρήσεις των φυσικών φαινομένων, και την ανάγκη του ανθρώπου να τα εξευμενήσει.
Οι έννοιες που προσδιορίζονται με πάσα ακρίβεια και ομολογούνται στο ίδιο το κείμενο αυτού του Υμνου είναι:
  • Το έτος (ενιαυτόν)
  • Ο Θεός (τεόν)
  • Ο τόπος της λατρείας του, το όρος Δίκτη (Δίκταν)
  • Η επίκληση του θεού: έλα (έρπε)
  • Ο εξευμενισμός του θεού: γέγαθι μολπά (ευχαριστήσου)
  • Ο τρόπος ευχαριστείας: ταν τοι κρέκομεν πακτοίσι, μείξαντες αμ αυλοίσιν (με το ρυθμικό τραγούδι μας, σμίγοντας άρπες με αυλούς)
  • Η επιφάνεια (φανέρωση) της θεότητας.
  • Η ακολουθία που συνοδεύει τη θεότητα: δαιμόνων αγόμενος. (οδηγημένος από τους δαίμονες-πνεύματα).
  • Το τελετουργικό της λατρείας: και στάντες αείδομεν τεόν, αμφι βωμόν ευερκή (κι αφού σταθούμε, υμνούμε τον θεό γύρω από βωμό περίκλειστο-άδυτο).
Εχουμε έτσι μια σαφέστατη περιγραφή μιας τελετής. Και ταυτόχρονα, έχουμε την αιτία που την προκαλεί, άρα την ουσία της.
Είναι σαφές, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοχρονιά, στην Κρήτη των Ανακτορικών χρόνων.
Η χρονική περίοδος του εορτασμού του ενιαυτού, που αναφέρεται στον ύμνο, δεν αντιστοιχεί στή χρονική περίοδο του δικού μας εορτασμού της πρωτοχρονιάς, την πρώτη Ιανουαρίου, μια χρονική στιγμή, που δεν σημαίνει στην ουσία απολύτως τίποτε, και δεν αιτιολογείται από κάποιο φυσιοκρατικό όριο ή φυσικό φαινόμενο-αίτιο.
Αντίθετα, η πρωτοχρονιά στην οποία αναφέρεται ο ύμνος, έχει συγκεκριμένη αιτία προσδιορισμού, αλλά και νόημα σαφές.
Ο ενιαυτός που αναφέρεται στον Υμνο, τοποθετείται χρονικά, στο τελευταίο δεκαήμερο του δικού μας Σεπτεμβρίου, εκεί γύρω στην τροπή του ήλιου κατά τη Φθινοπωρινή Ισημερία (23 Σεπτεμβρίου), όταν ο ήλιος δηλαδή, τρέπεται προς το χειμώνα.
Είναι πιθανό, η γιορτή αυτή που μας παραδίδει ο ύμνος, να προσδιορίζεται, κατά δεύτερο λόγο και από το φεγγάρι, μια και στην Ανακτορική Κρήτη είναι φανερό ότι υπάρχει φεγγαρολατρεία, οπότε, η πιθανή χρονική στιγμή του ενιαυτού θα πρέπει μάλλον να αναζητηθεί στην πρώτη Πανσέληνο, ή και τη Νέα Σελήνη, μετά τη Φθινοπωρινή ισημερία. Κάτι αντίστοιχο δηλαδή με τον δικό μας προσδιορισμό της εορτής του Πάσχα (την πρώτη Κυριακή μετά την Πανσέληνο της εαρινής ισημερίας).
Αν αυτό είναι αληθινό, τότε ο Υμνος που αναπέμπουν οι Κουρήτες έχει ένα ουσιαστικό νόημα, απέναντι σε κάτι που αρχίζει πραγματικά και δεν είναι άλλο από τη διαδικασία της σποράς, δηλαδή, ενός νέου κύκλου ζωής. Ο λατρευτής, μέσα από αυτό τον ύμνο, καλεί τη θεότητα (την αιώνια φύση) να έρθει και να χαρεί με το χορό και το τραγούδι, όπως και ο άνθρωπος. Συνεπώς, θεωρεί ότι η θεϊκή φύση δεν διαφέρει από τη δική του σ' ό,τι αφορά τον τρόπο της τέρψης.
Με τη λέξη "στάντες" αποδίδει στη θεότητα ένα σεβασμό. Και θα πρέπει να διαβάσουμε αυτή τη λέξη, έχοντας υπ' όψη μας τη στάση ενός σεβίζοντα εκείνων των χρόνων, όπως μας διασώζεται από τα ειδώλια που έχουν έρθει στο φως ανασκαφικά.

ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥ ΥΜΝΟΥ

Χρήσιμο είναι να επιχειρήσουμε μια ανάγνωση αυτού του Υμνου στον Κρηταγενή Δία, μέσα από τις εικόνες που ο ίδιος μας περιγράφει.
Είναι φανερό ότι το κείμενο του Υμνου μας περιγράφει επακριβώς ένα τυπικό λατρείας, πέρα από την ουσία του. Και αυτό το τυπικό είναι εξ ίσου σημαντικό, γιατί μας δίνει να καταλάβουμε τι ακριβώς γίνεται, σε βαθμό που να μπορούμε να το αναπλάσουμε με εικόνες.
Ο Υμνος αρχίζει με μια επίκληση, τη λέξη "Ιώ", που επαναλαμβάνεται στην αρχή κάθε στροφής.
Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι με τη λέξη "Ιώ", ο λατρευτής αναφέρεται στη γνωστή μας Ιώ, την "αυγή". Υπάρχουν όμως δυο σοβαροί λόγοι που το αποκλείουν.
Ο ένας λόγος είναι ότι αμέσως μετά κατονομάζει ποιόν ακριβώς επικαλείται: "Μεγιστε Κούρε χαίρε μοι".
Επικαλείται συνεπώς τον Μέγιστο Κούρο, και τον προσδιορίζει ακόμη περισσότερο στον επόμενο στίχο: "Κρόνιε, παγκρατές γάνους".
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι σε άλλο σημείο ο Υμνος αναφέρεται πράγματι στην Ιώ-Αυγή, με τη έκφραση: "τας καλάς αούς", (τα καλά ξημερώματα).
Ο υμνωδός, αμέσως μετά την επίκληση του Μέγιστου Κούρου, κάνει λόγο για την επιφάνεια-φανέρωση αυτής της θεότητας, που δεν είναι η κυρίαρχη θεότητα, αλλά ο "γιος του θεού", που κυβερνά το γένος (των ανθρώπων, προφανώς), ο γιος του Κρόνου (Κρόνιε παγκρατές γάνους).
Η φανέρωση αυτής της θεότητας πιστοποιείται μέσα από τον Υμνο με τη φράση: "βέβακες δαιμόνων αγόμενος ες ενιαυτόν". Η χρήση του παρακειμένου "βέβακες", μαρτυρεί γεγονός που έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν και μάλιστα σε τακτό χρονικό διάστημα "ες ενιαυτόν" (δηλαδή: κάθε χρόνο).
Και αυτός ο Μέγιστος Κούρος έρχεται οδηγημένος από προπόλους (δαιμόνων αγόμενος). Μας δίνει δηλαδή ο υμνωδός μια περιγραφή πομπής, για να μείνουμε μόνο στην περιγραφή της σκηνής, της εικόνας, χωρίς να μπούμε στην ουσία για το ποιός μπορεί να είναι ο Μέγιστος Κούρος και ποιοί είναι αυτοί που τον συνοδεύουν.
Μένουμε σ' αυτή την εικόνα της πομπής. Κάποιοι προπορεύονται και ετοιμάζουν ενδεχομένως το δρόμο για την εμφάνιση του Μέγιστου Κούρου, που έρχεται με τη συνοδεία των δαιμόνων του.
Εχουμε έτσι μια σαφή εικόνα από αυτή την περιγραφή για μια θεϊκή πομπή, που όπως βλέπουμε στη συνέχεια, κατευθύνεται σε ένα βωμό.
Ενδεχομένως, και αυτός ο ίδιος ο υμνωδός να είναι μέλος αυτής της ακολουθίας του Μέγιστου Κούρου, αφού τον καλεί να ευχαριστηθεί με το χορό και το τραγούδι, δηλαδή μέσα από ένα δρώμενο λατρευτικό.
Ελα, λέει (έρπε) και γίνε ευχαριστημένος (γέγαθι μολπά), με αυτά που λέμε (ταν τοι κρέκομεν), ενώ ταυτόχρονα χορεύομε, χτυπώντας δυνατά τα πόδια μας (πακτίσι), και το τραγούδι αυτό συνοδεύεται από αυλούς (μείξαντες αμ αυλοίσιν).
Εχομε λοιπόν μια πομπική ακολουθία, που κατευθύνεται σε ένα βωμό, και οι συμμετέχοντες, που συνοδεύουν μια δευτερεύουσα, έστω, θεότητα, τραγουδούν, επικαλούνται το θεό, και το τραγούδι συνοδεύεται από μουσικά όργανα, όπως ο αυλός, που όπως γνωρίζουμε από πολλές απεικονίσεις σε αρχαιολογικά ευρήματα, είναι ένα όργανο που ο ήχος του συνοδεύει τέτοιες τελετές.
Σε μια αρχαία τραγωδία, αυτό το κομμάτι του Υμνου, ώς εδώ, θα μπορούσε να είναι η "Πάροδος", η εισαγωγή και η γνωριμία με τα πρόσωπα που παίρνουν μέρος σ' αυτή την πράξη "μετ' ελέους και φόβου".
Από δω και μετά, φαίνεται ότι μπαίνουμε σε μια άλλη φάση της δράσης. Μας το υπαγορεύει η ίδια η έκφραση που ακολουθεί: "και στάντες...". Η μετοχή "στάντες" είναι γραμματολογικά ένα δευτερεύον στοιχείο στην πρόταση που έχουμε ώς εδώ. Τα ρήματα που έχουν προηγηθεί μας μιλούν για την έλευση του Μέγιστου Κούρου, που είναι ασφαλώς και το κυρίαρχο γεγονός. Μας μιλούν ακόμη για τα δρώμενα κατά τη διαδρομή της θεϊκής πομπής, η οποία προφανώς, καταλήγει κάπου (θα δούμε που) γι' αυτό και ο υμνωδός μεταχειρίζεται την έκφραση "και στάντες" (αφού σταθούμε).
Και για να δούμε τι ακριβώς συμβαίνει (αφού σταθούμε), αφού αταματήσουμε το τραγούδι με τον οργιαστικό-πηδηχτό χορό, που συνοδεύεται από τους ήχους του αυλού.
 

Η ασπίδα που βρέθηκε στο Ιδαίον Αντρον και απεικονίζει τους Κουρήτες ως φτερωτούς Δαίμονες γύρω από τον Κρηταγενή Δία
 
Ολόκληρη η έκφραση: "και στάντες αείδομεν τεόν", είναι ένα από τα "κλειδιά" στο κείμενο του Υμνου (και αφού σταθούμε, τραγουδούμε (ψάλλουμε τον ύμνο) στο Θεό.
Θεωρώ ότι αυτή η φράση είναι "κλειδί", γιατί μας ξεκαθαρίζει με οριστικό και απόλυτο τρόπο, ότι ο Μέγιστος Κούρος είναι άλλος από τον Θεό (τεόν) στον οποίο αναπέμπεται ο καινούριος ύμνος.
Γίνεται φανερό ότι ο Θεός είναι πάνω από τον Μέγιστο Κούρο, που δεν είναι άλλωστε, παρά ο γιος του Κρόνου (Κρόνιε).
Είναι ακόμη φανερό ότι έχουμε φτάσει στο αποκορύφωμα της τελετής, όπως μας δηλώνει η έκφραση-περιγραφή του ίδιου του Υμνου: "και στάντες...αμφί βωμόν ευερκή".
Ευερκής σημαίνει "περιφραγμένος, περίκλειστος, ο κλειστός από παντού, ο ερμητικά κλειστός".
Απ' όσα μας "περιγράφουν" οι ίδιες οι εικόνες που έρχονται στο φως ανασκαφικά από την Ανακτορική Κρήτη, τέτοιοι "περίκλειστοι χώροι" δεν είναι πολλοί. Στην απλούστερη περίπτωση δεν μπορεί να είναι παρά ένα ιερό άλσος ή ένα ιερό κορυφής. Θεωρώ όμως ότι η λέξη "έρκος" δηλώνει κάτι περισσότερο από μια περίφραξη. Ετσι, πιστεύω ότι το κείμενο του Υμνου κάνει λόγο για ένα βωμό που βρίσκεται σε άδυτο, δηλαδή, τον πιο προστατευμένο χώρο λατρείας. Αλλωστε "τα άρρητα της θεάς" είναι αυτά που προσδιορίζουν εν πολλοίς τη λατρεία των Ανακτορικών χρόνων στην Κρήτη.
Από δω και πέρα το κείμενο του Υμνου είναι φειδωλό στις περιγραφές του σ' ό,τι αφορά τη δράση των λατρευτών. Ενώ δηλαδή μας περιγράφει τι λένε οι λατρευτές στον Μέγιστο Κούρο, δεν μας περιγράφει σχεδόν καθόλου με ποιό τρόπο. Κι αυτό είναι κάτι που απαιτεί μια τελετή σε ένα άδυτο, αφού κατ' ουδένα τρόπο δεν πρέπει να κοινοποιηθεί το περιεχόμενό της.
Θα αναρωτηθεί, ωστόσο κάποιος: από πού συμπεραίνεται ότι σώνει και καλά πρέπει να υπάρχει κάποια δράση. Ο υμνωδός λέει σαφέστατα ότι στέκονται δεξιά και αριστερά από το βωμό (στάντες αμφί βωμόν) και υμνούν το Θεό.
Θα ήταν όντως έτσι τα πράγματα, αν παρακάτω το ίδιο το κείμενο του Υμνου δεν μας αποκάλυπτε με πλάγιο (κωδικοποιημένο σχεδόν) τρόπο ότι υπάρχει δράση και μάλιστα έντονη, καθώς περιφράφεται ένας οργιαστικός χορός.
Υπάρχει όλη κι όλη μια λέξη, που μας οδηγεί σ' αυτό το συμπέρασμα κι αυτή είναι η λέξη "θόρε". "Θόρε", θα πει: χόρευε. Αλλά όχι με ένα οποινδήποτε τρόπο. Για την ακρίβεια θα πει: χόρευε πηδώντας, πατώντας γερά στη γη, για να τιναχτείς.
Είναι μια λεπτομέρεια, που όμως δεν πρέπει να είναι καθόλου τυχαία. Αυτό το είδος του χορού μας είναι "γνώριμο", καθώς οι ίδιοι οι τεχνίτες (χαράκτες κυρίως) της Ανακτορικής περιόδου της Κνωσού φρόντισαν να μας το διασώσουν σε πολλές παραστάσεις, που υπάρχουν κυρίως σε σφραγίσματα λατρευτικών δακτυλιδιών.
 

Χρυσό Σφραγιδικό δακτυλίδι που βρέθηκε στις Αρχάνες και απεικονίζει την Ιέρεια και δυο χορευτές σε ένα οργιαστικό, λατρευτικό χορό.
 
Σ' αυτές τις παραστάσεις βλέπουμε την Ιέρεια φορώντας την "κεστό" να χορεύει κάτω από το Ιερό Δένδρο, μπροστά σ' ένα βωμό, και ο λατρευτής της, ένας άντρας, χορεύει ακριβώς με τον τρόπο που ορίζεται από τη λέξη "θόρε", πατώντας γερά με τα πόδια του στο έδαφος.
Ενδεχομένως, αυτός ο χορός να είναι σε ανάμνηση του τρόπου με τον οποίοι οι Κουρήτες προστάτεψαν τον νεοφέννητο Δία, κτυπώντας τα πόδια τους με δύναμη για να μην ακούσει το κλάμα του μωρού ο Κρόνος, και να καταφέρουν έτσι να το γλιτώσουν. Το αναφέρει άλλωστε και ο Υμνος με τους στίχους:
 
Παρ' Ρέας λαβόντες πόδα
Κρούοντες αντέκρυψαν
 
Είναι φανερό ότι πρόκειται για ένα ιεροτελεστικό χορό, που αφορά την προστασία της ζωής, την ίδια τη ζωή, και την αποτροπή του θανάτου.
Μπορούμε να επεκταθούμε ακόμη στην τελετή του Ιερού Γάμου και στα δρώμενα για τον "Θνήσκοντα Θεό" στην αρχή και τον "Θνήσκοντα Βασιλιά" αργότερα, τελετές που έχουν να κάνουν με την αλλαγή του παλιού χρόνου με τον καινούριο, και αυτός ο Υμνος μας λέει καθαρά ότι πρόκειται ακριβώς για μια τελετή "πρωτοχρονιάς" (ενιαυτόν).
Να μείνουμε όμως για λίγο ακόμη στις λέλεις "στάντες" και "θόρε", για το λόγο ότι, πέρα από αυτό που περιγράφουν σαν εικόνα, προσδιορίζουν και μια ατμόσφαιρα.
Η λέξη "στάντες" εννοεί τάχα μόνο το γεγονός ότι οι λατρευτές αυτοί στάθηκαν στις δυο πλευρές του βωμού ή αφήνει να εννοηθεί και με ποιό τρόπο, με ποιά διάθεση το έκαναν.
Ολες οι θρησκείες, αρχαίες και σύγχρονες, στο τυπικό της λατρείας τους, προσδιορίζουν πολύ συχνά και τη στάση που πρέπει να έχει ένας πιστός όταν γίνεται επίκληση της θεότητας.
Θέλω να αναφέρω, σαν παράδειγμα αυτό που λέει ο παπάς στη σύγχρονη, ορθόδοξη Χριαστιανική λατρεία, στη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, όταν ετοιμάζεται μπροστά στην Αγία Τράπεζα (που είναι το αντίστοιχο ενός βωμού, ή μιας Τράπεζας Προσφορών) να προβεί στην αναπαραστατική πράξη μιας θυσίας (της Θείας Ευχαριστίας). Προειδοποιεί λοιπόν τους πιστούς γι' αυτό που πρόκειται να κάνει και τους προστάζει με αυτή τη φράση: "Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου".
Θεωρώ ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι χρησιμοποιεί το ίδιο ακριβώς ρήμα, που δεν είναι άλλο από το ρήμα "Ισταμαι" (στάντες - στώμεν), και μάλιστα στην ίδια "φωνή".
Ο ρηματικός τύπος "θόρε", έτσι, στην προστακτική, δηλώνει και αυτός μια διάθεση. Ο Υμνος "προστάζει" τον λατρευτή να χορέψει με αυτό τον ορισμένο τρόπο, που είναι οργιαστικός ή φρενήρης, έτσι που να γίνεται ο χορός αυτός ένα μονοπάτι προς την έκσταση.
Ολα αυτά αφορούν μόνο το περιγραφικό μέρος αυτού του Υμνου. Και είναι ένα πολύ σημαντικό και πολύ χρήσιμο κομμάτι, καθώς μας διασώζει σκηνές και πράξεις από τη λατρεία στην Ανακτορική Κρήτη.
Δεν έχουν σωθεί, άλλωστε πολλά τέτοια κείμενα, και έτσι η μοναδικότητά του και μόνο το κάνει ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο.
Ειναι, τέλος φανερό ότι αυτό το κείμενο του Υμνου ερμηνεύει και ερμηνεύεται (ανιχνεύεται) από εικόνες που ήρθαν στο φως ανασκαφικά, κι αυτό ανοίγει μοναδικές προσβάσεις στα λατρευτικά δρώμενα της περιόδου των Ανακτορικών χρόνων στην Κρήτη.



zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα