ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΣΚΗΣ

Ημερολόγιο Καλοκαιριού 2013

Περίοδος I, Κρήτη

ΜΙΝΩΙΚΕΣ

Κνωσός/Ο Πρίγκιπας των Κρίνων (λεπτομέρεια).

ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ

Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

 

Στην Κρήτη ο Μάιος είναι ζεστός, αλλά ευχάριστος, με μια μοναδική δροσιά στα σκιερά μέρη και ένα αλμυρό αέρα από τη θάλασσα.

Είναι το κατώφλι του Καλοκαιριού.

Ο τόπος έχει μυρωδιές χιλιάδες. Η ατμόσφαιρα έχει απόλυτη διαφάνεια και στην κορυφή του Ψηλορείτη λιάζονται τα χιόνια. Πάνω από τον Γιούχτα αιωρούνται λίγα, αραιά, λευκά σύννεφα κι εγώ είμαι ευτυχής που είμαι στην Κρήτη.

 

Η τοιχογραφία με την «Παριζιάνα» και τα κόκκινα βαμμένα χείλη της.

 

Έχω παρέα το βιβλίο του Paul Faure: «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ». Πάνε πολλά χρόνια από την πρώτη ανάγνωσή του ή και τη δεύτερη. Από τη χρήση, το βιβλίο έχει πάθει κάποιες αβαρίες, ωστόσο, επιστρέφω σ’ αυτό τακτικά, όπως και στην Κρήτη.

Διαφωνώ σε πολλά πράγματα από αυτά που γράφει ή υποθέτει ο Paul Faure για τη Μινωική Κρήτη και προπαντός για τα Ανάκτορα, που εκείνος τα θεωρεί Ιερά. Ωστόσο, είναι πολλά αυτά που είναι χρήσιμα σ’ αυτό το βιβλίο, γιατί είναι αποστάγματα μιας ζωής, από την επίπονη δουλειά πολλών χρόνων (ολόκληρων δεκαετιών), περπατώντας ο ίδιος, όσο λίγοι, στην Κρήτη, αναζητώντας τα Μινωικά της ίχνη.

 

Η αίθουσα με τις Μινωικές τοιχογραφίες (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Τις περισσότερες ώρες στο καράβι τις πέρασα παρέα με το βιβλίο και κάμποσους espresso. Μου άρεσε που το φλιτζάνι του καφέ είχε αποτυπωμένο τον Πρίγκιπα των Κρίνων από τη Νότια Είσοδο του Ανακτόρου της Κνωσού. Πάντα ταξιδεύω με τις «Μινωικές Γραμμές», όμως αυτή τη φορά είχα μια άλλη αίσθηση Κλείστηκα στην καμπίνα μου, αφού περάσαμε τη Μήλο και είδα τα λίγα φώτα του Κάστρου. Πάντοτε μ’ αρέσει να είμαι στο κατάστρωμα, περνώντας από τη Μήλο. Έχω μια αίσθηση συνέχειας στο χώρο, αλλά και στο χρόνο. Από τη Φυλακωπή στην Κνωσό. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Σαντορίνη.

Ταξιδεύοντας έτσι με τον Πρίγκιπα των Κρίνων και με ένα φεγγάρι, που προσπαθεί να γίνει Πανσέληνος, πάνω από μια θάλασσα κάλμα, που ακόμη και τα μεσάνυχτα δείχνει το χώμα της, κυανούν βαθύ, όπως ο Lapis.

 

Ο Μινωίτης καλλιτέχνης είναι ποιητής, λέει ο Paul Faure.

 

Στα σχέδια αυτού του ταξιδιού είναι να ξαναδώ τις Μινωικές τοιχογραφίες στην καινούρια αίθουσα του Μουσείου, που άνοιξε πριν από μερικούς μήνες. Θα είναι η δεύτερη φορά μέσα σε τρεις μήνες που θα έχω αυτή τη χαρά. Έχω περάσει τρεις μήνες μελετώντας κομμάτι-κομμάτι τις φωτογραφίες αυτών των τοιχογραφιών, που τράβηξα στο προηγούμενο ταξίδι. Έτσι έχουν γεννηθεί πολλές καινούριες απαιτήσεις: Για το Διπλό Τρίαιχμο από τη μια και από την άλλη πλευρά του Θρόνου στην Κνωσό. Για τη μικρογραφία του Τριμερούς Ιερού. Για την Παριζιάνα και την παρέα της, αλλά και για τις Κυρίες από την Ψείρα, που τις αισθάνομαι και λίγο χωριανές μου.

 

Κνωσός. Η τοιχογραφία με τα Ταυροκαθάψια. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Ένα ταξίδι παρέα με τον Paul Faure είναι –φαντάζομαι- πειρασμός για πολλούς. Έχω αυτή τη φορά δίπλα μου ένα σημειωματάριο και κρατώ σημειώσεις με παραπομπές στις σελίδες του βιβλίου.

Είναι στ’ αλήθεια η απεικόνιση ενός Πρίγκιπα στο fresco της Νότιας Εισόδου στην Κεντρική Αυλή του Ανακτόρου της Κνωσού ή μήπως αυτός ο μέχρι σήμερα γνωστός Πρίγκιπας των Κρίνων είναι ένας Θεός, όπως ισχυρίζεται ο Paul Faure;

Δυσκολεύομαι να πιστέψω την εκδοχή του Θεού!

 

Κνωσός. Η μικρογραφία με το «Τριμερές Ιερό». (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Ωστόσο, είναι ένας διάλογος με τον Μινωίτη Καλλιτέχνη, μπροστά σε αυτό το τοιχογραφικό ανάγλυφο, έστω και αν μας χωρίζουν μερικές δεκάδες αιώνων.

Ο Μινωίτης καλλιτέχνης, τοιχογράφος, ζωγράφος, χαράκτης, κοσμηματοποιός, αγγειογράφος είναι ένας σπουδαίος υμνογράφος της Φύσης, των στιγμιότυπων και των φαινομένων της. Αποδίδει με τόλμη σκηνές από την καθημερινή ζωή με τρόπο φυσιοκρατικό, όπως και τα φυτά ή τα ζώα, που υπάρχουν δίπλα του.

Ταυτόχρονα, οι ίδιες αυτές εικόνες (τοιχογραφίες ή όπως αλλιώς είναι αποτυπωμένες) έχουν ένα τολμηρό αφαιρετικό τρόπο στην απόδοσή τους κι εδώ συμφωνώ απόλυτα με αυτό που γράφει ο Paul Faure, ότι ο Μινωίτης καλλιτέχνης είναι ποιητής!

 

Κνωσός. Ολόκληρη η μικρογραφική τοιχογραφία με το «Τριμερές Ιερό». Απεικονίζει τη Δυτική Όψη της Κεντρικής Αυλής του Ανακτόρου.

 (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Η επανέκθεση των Μινωικών τοιχογραφιών στο αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου δίνει στον επισκέπτη την ευκαιρία για πρώτη φορά να δει αυτές τις τοιχογραφίες με καλές φωτιστικές συνθήκες και με άνεση χώρου.

Είναι η πρώτη αίθουσα του Μουσείου, που άνοιξε ύστερα από περίπου δέκα χρόνια, που το Μουσείο ήταν σχεδόν κλειστό, με μια μόνο μικρή συλλογή αρχαιολογικών ευρημάτων ανοικτή και με τα ευρήματα στριμωγμένα σε ένα μικρό χώρο και με κακό τρόπο έκθεσης.

Είναι από τα …θαύματα του Υπουργείου Πολιτισμού τα πολύχρονα λουκέτα στα Μουσεία (τώρα είναι κλειστό το αρχαιολογικό Μουσείο του Αγίου Νικολάου, με πολύ σημαντικά εκθέματα και με άγνωστο το χρόνο επαναλειτουργίας του). Παρ’ ότι έχουν περάσει Πρωθυπουργοί και άλλοι μεγαλόσχημοι …υπουργίζοντες από το Υπουργείο Πολιτισμού φαίνεται να το βαραίνει μια βαριά κατάρα, γιατί κανείς απ’ όλους αυτούς δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την ουσία των πολιτισμικών και πολιτιστικών πραγμάτων. Ο Πολιτισμός απέχει αιώνες φωτός από την πολιτική και τις αθλιότητες που τη χαρακτηρίζουν.

 

Κνωσός. Η τοιχογραφία με τις πέρδικες, φυσιοκρατική και αφαιρετική μαζί, έτσι που να είναι ποίηση. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Έχω σταθεί αρκετή ώρα μπροστά στην «Παριζιάνα», αναζητώντας κάποιο τρόπο να τη φωτογραφίσω. Ιέρεια προφανώς. Με κατακόκκινα βαμμένα χείλη. Και με ένα Ιερό Κόμβο στην πλάτη. Θα αισθανθώ πολύ μεγάλη χαρά αν καταδεχτεί να μου ποζάρει. Αν δηλαδή, μου αρέσει το φωτογραφικό αποτέλεσμα. Από μικρό με έβαζε σε σκέψεις αυτή η τοιχογραφία. Σκέψεις που άλλαζαν διαρκώς με τα χρόνια. Φεύγανε οι παλιές και στη θέση τους έμπαιναν καινούριες. Μα, πάντοτε, όποιες και αν ήταν αυτές οι σκέψεις, η «Παριζιάνα» ασκούσε πάνω μου μια απροσδιόριστη γοητεία, με ένα «μυστικό» τρόπο.

Αυτή η Ιέρεια των Ανακτορικών χρόνων στην Κνωσό μοιάζει να οδηγεί σε Ιερές Ερωτικές Κρύπτες. Στη Θεά των Κρόκων ή των Ανέμων, στα Ιερά Κορυφής με τις φωτιές του Θερινού Ηλιοστάσιου. Σε ερωτικές μυσταγωγίες.

Μυρίζει θυμάρι, θρούμπι, έρωντας, αγκαραθιά, αγκίσαρος, χόρτα ξερά, φρύγανα, φασκομηλιά και γυαλίζουν σιγά-σιγά κάτω από τα αμπελόφυλλα οι νεαρές ακόμη ρώγες των σταφυλιών.

«Θέρεος ώρη»!

Με τις πικροδάφνες σε οργασμό και τα σκίνα να εκχέουν το στυφό τους άρωμα.

«Θέρεος ώρη»!

Με το αλάθητο του Ησιόδου.

 

Κνωσός. Η τοιχογραφία των Δελφινιών, στην Ανατολική Πτέρυγα του Ανακτόρου. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Ο Paul Faure λέει, πως ο Μινωίτης καλλιτέχνης, ό,τι κι αν περνάει από το χέρι του, αναζητά την αιώνια νεότητα. Μα, αυτό είναι, θα έλεγα και αυτό που αναζητά η Κνωσός. Με την τοιχογραφία της «Χορεύτριας» να στροβιλίζεται αιώνες και τα μαλλιά της να ανεμίζουν. Αυτός, ο αιώνιος χορός, η αλκή της ευδαιμονίας, η τόλμη, η δύναμη και ο έρωτας στην αισθητική τους τελειότητα.

Το «πνεύμα του θερισμού» στη Μινωική Κρήτη είναι ζόρικο, λέει ο Paul Faure και πρέπει να ξορκιστεί με τραγούδια. Είναι οι θεριστές στο αγγείο από την Αγία Τριάδα, που είναι ολοφάνερο ότι τραγουδούν, κρατώντας του θέρους τα δρεπάνια.

Το Καλοκαίρι με το μεγάλο φως, που δεν έχει άκρη.

Μα, και στις μικρογραφικές τοιχογραφίες από την Κνωσό ένα πλήθος ανθρώπων, άνδρες και γυναίκες, είναι ολοφάνερο ότι τραγουδούν και χορεύουν, όπως γίνεται ακόμη και σήμερα στην Κρήτη σε ώρες που λογαριάζονται ξεχωριστές ή σπουδαίες.

Τραγουδούν από τότε: ο τζίτζικας, η θάλασσα και ο αέρας. Οι ασώματες φωνές των αιώνων.

Δυο δελφίνια παίζουν ή ερωτοτροπούν και ανάμεσά τους κολυμπούν λιθρίνια, τόνοι και σαφρίδια. Στον τροχό των αγγειοπλαστών χορεύουν λογής αγγεία με χταπόδια, κοχύλια, εικόνες από το βυθό της θάλασσας, ναυτίλους, βούκινα, αστερίες.

Στη Γραμμική Β΄ ο κατασκευαστής διχτυών λεγόταν DEKUTUWOKO, έτσι, για να μη μένουν απορίες.

Οι μικροί αρύβαλοι φιλοξενούσαν αρώματα και αλοιφές καλλυντικές. AREPAJDO, στη Γραμμική γραφή Β΄ σημαίνει «Αρωματοποιός», μια τέχνη που βρισκόταν στις δόξες της την εποχή των Ανακτόρων στην Κρήτη. Οι Μινωίτες αρωματοποιοί ήταν φημισμένοι στη Μεσόγειο και τα προϊόντα τους ήταν περιζήτητα.

Η τοιχογραφία με τα άλματα πάνω στον Ιερό Ταύρο είναι μια ολοκληρωμένη αφήγηση για το γύμνασμα και τη δοκιμασία των Ταυροκαθαψίων. Άσκηση μύησης, δοκιμή ζωής, αλκή, διδαχή αρμονίας, αυτογνωσία, γύμνασμα του νου, αυτοπειθαρχία, μεθοδευμένη ακρίβεια, τόλμη και μαγεία.

Όπως το Διπλό Τρίαιχμο, δεξιά και αριστερά στο Θρόνο της Κνωσού. Το σημάδι των αποκρύφων. Αυτό που έγινε πολλούς αιώνες μετά στους Δελφούς, «Δελφικό Έψιλον», σήμα δυσερμήνευτο ή ερμητικό, στο αέτωμα του Ναού του Απόλλωνα, εκεί που οι πρώτοι Ιερείς, όπως περιγράφεται στον Ομηρικό Ύμνο στον Απόλλωνα, ήρθαν στους Δελφούς «ΑΠΟ ΚΝΩΣΟΥ ΜΙΝΩΙΟΥ».

 

Κνωσός. Ένα από τα Διπλά (αντίνωτα) Τρίαιχμα, που βρίσκονται δεξιά και αριστερά του Θρόνου. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου).

 

Η Κνωσός μαγεύει και με τα φανερά και με τα απόκρυφα. Όπως μαγεύει και αυτή η αίθουσα με τις Μινωικές τοιχογραφίες, που κάνει να πνέει ένας ζωογόνος αέρας στο Μουσείο που ανακαινίζεται και αλλάζει ριζικά όψη.

Άποψή μου είναι ότι αυτές οι τοιχογραφίες, μαζί με τις τοιχογραφίες από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης είναι τα κορυφαία αρχαιολογικά εκθέματα στον κόσμο!

Τα κορυφαία!

Κορυφαία Τέχνη!

Τέχνη υψηλής αισθητικής, αγγίζοντας την τελειότητα. Με γραμμές ελεύθερες και ρέουσες, με την ορμή και την τόλμη που υπαγορεύει η φύση στις ανυπέρβλητες φάσεις των πραγμάτων και των φαινομένων της. Ο Μινωίτης είναι μύστης της ζωής και την υμνεί με τρόπο ακατασίγαστο και θριαμβικό.

«Στη μινωική Κρήτη, σημάδευαν το τέλος και την αρχή του καλοκαιριού με τελετές, που σχετίζονταν με τα διάφορα φυσικά φαινόμενα, με θυσίες ζώων, με πομπές που τις σχημάτιζαν βάρκες, με φωτιές, με ύμνους και χορούς». (Paul Faure: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΤΗ ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΠΟΧΗ».

Οι Ιερές φωτιές του Ηλιοτρόπιου, που εξαγνίζουν. Οι φωτιές των άστρων. Και το μυστικό όνομα του Σείριου, του πυριφλεγούς. Οι τροπές των άστρων και η ζωή που συστρέφεται όπως οι σπείρες για να αποκτά δύναμη και σφρίγος. Μέσα από ένα «καμματώδες», εξαγνιστικό, πυρρίχιο Καλοκαίρι.


ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ 26 Ιουνίου 2013



zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα