ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΦΡΑΦΙΕΣ/ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ



ΦΑΡΑΩ

Μέσα Στους

ΚΑΘΡέΦΤΕΣ

Στο Museo Egizio του Torino



Οι Φαραώ μέσα στους μαύρους καθρέφτες είναι ένα συναρπαστικό θέαμα. Ξαφνιάζουν αυτές οι δυο αίθουσες των αγαλμάτων, στο Museo Egizio του Torino, με τα πολλαπλά είδωλα των εκθεμάτων, σε μια ατμόσφαιρα εντελώς υποβλητική. Ο επισκέπτης χρειάζεται στην αρχή χρόνο για να συνειδητοποιήσει το περιβάλλον και να προσαρμοστεί μέσα σ’ αυτό, για να μπορεί να βλέπει μέσα στο παράξενο «φως του σκοταδιού».



Κεφαλή Σφίγγας από πωρόλιθο, που χρονολογείται στην εποχή του Φαραώ Ραμσή III

και ίσως να είναι απεικόνισή του.



Οι δεκάδες μικροί προβολείς-σποτ, που φωτίζουν με χαμηλό φως τα αγάλματα, δίνουν στο μάτι την ελάχιστη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται κάθε γλυπτό απομονωμένο από το χώρο. Τα αγάλματα μοιάζουν να βγαίνουν με ένα μυστηριακό τρόπο, μέσα από ένα μαύρο κέλυφος, με ορατές πάντως, όλες τους τις λεπτομέρειες.

Εντυπωσιακή είναι και η γενική εικόνα της κάθε αίθουσας, με τα φωτισμένα αγάλματα και τις σιλουέτες των επισκεπτών να περιφέρονται σκοτεινές, σκούρες ή μισοσκότεινες ανάμεσα στα εκθέματα.

Για όποιον φωτογραφίζει, τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα. Με τον φωτοφράκτη εντελώς ανοιχτό, δεν υπάρχει ίχνος από βάθος πεδίου και οι φωτογραφικές επιλογές είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Υπάρχει όμως μια ατμόσφαιρα, που αποτυπώνεται έστω και με δυσκολία κάτω από αντίξοες συνθήκες, με πολλή υπομονή.

Όλα αυτά όμως είναι και τα συστατικά μιας μαγείας, που πλανάται σε αυτές τις μαύρες αίθουσες με τους καθρέφτες.

Οι Φαραώ είναι σαν να επιστρέφουν μετά από κείνο το υπερρεαλιστικό ταξίδι που περιγράφεται στο «Βιβλίο των Νεκρών». Κυρίαρχοι στα βάθρα τους. Ο Μεγάλος Ραμσής Β΄ , ο πατέρας του, ο Σέθος II, o νεαρός Τουταγχαμών, ο φοβερός Χορεμπχέμπ, ο Τούθμωσης I και ο Τούθμωσης III. Ανάμεσά τους υπάρχουν αγάλματα θεών και θεαινών, όπως η Μπάστετ, η Νουτ, η Σεκμέτ, η Αθώρ και ο Άμμωνας ή ο Χνουμ.

Εξαιρετικής σπουδαιότητας εκθέματα, που καθιστούν το Egizio Museo του Torino, το δεύτερο σε σειρά ενδιαφέροντος στον κόσμο, με αιγυπτιακά εκθέματα των φαραωνικών χρόνων, μετά το Μουσείο του Καΐρου.

Αυτό που κάνει εντύπωση είναι τα χιλιάδες πιτσιρίκια που επισκέπτονται αυτό το Μουσείο και καθώς περιφέρονται ανάμεσα στα αγάλματα, στις δυο αυτές αίθουσες δείχνουν με όσα τα ακούω να λένε μεταξύ τους, ότι γνωρίζουν πάρα πολλά πράγματα για τους Φαραώ, αλλά και για τις Αιγυπτιακές Θεότητες, που βλέπουν μπροστά τους.

Είναι φανερό ότι οι επισκέψεις τους στο Μουσείο είναι περισσότερες από μία, όπως είναι φανερό και το ενδιαφέρον που δείχνουν γι’ αυτά τα θέματα, που δεν είναι ευκολοπρόσιτα, ενώ και οι γνώσεις που απαιτούνται, για να προσεγγίσει κάποιος τον Φαραωνικό πολιτισμό της Αιγύπτου, δεν είναι συνηθισμένες.



Το διάσημο ανά τον κόσμο, μαύρο άγαλμα του Φαραώ Ραμσή Β΄



Μου πήρε πάνω από δυο χρόνια για να μάθω να μπορώ να «προσανατολίζομαι» σ’ αυτό τον πολιτισμό, να μη μπερδεύω τους Φαραώ με τις χρονολογήσεις και τις Δυναστείες. Αλλά και πολλά ταξίδια στην Αίγυπτο, ψάχνοντας πότε τον Ραμσή Β΄, πότε την Χατσεψούτ, πότε τον Τουταγχαμών ή τους Πτολεμαίους και την Κλεοπάτρα.



Γενική άποψη από την αίθουσα με τα αγάλματα και τους καθρέφτες.



Αυτό το Μουσείο είναι ένας καλός δρόμος για να ταξιδέψει κάποιος στη Μέμφιδα ή στις Θήβες, όπως έχει πει ο Σαμπολιόν και πιστεύω ότι πολλά από αυτά τα πιτσιρίκια, μια μέρα θα βρεθούν στη Χώρα του Νείλου, συνεχίζοντας το μονοπάτι απ’ το Torino.

Πολλοί είναι όμως και οι άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο, που ονειρεύονται μια επίσκεψη σ’ αυτό το Μουσείο εξ αιτίας των πολύ σημαντικών του εκθεμάτων.



Μια από τις σπάνιες απεικονίσεις του Φαραώ Χορεμπχέμπ (και δεξιά η σύζυγός του)



Παρατηρώ το ακέφαλο άγαλμα του Χορεμπχέμπ και αναρωτιέμαι αν γνωρίζει αυτός ο στρατιωτικός αξιωματούχος, που έγινε με ένα παράδοξο τρόπο Φαραώ και φόρεσε στο κεφάλι του το Διπλό Στέμμα της Αιγύπτου, τι απέγινε ο αιρετικός Φαραώ της Αμάρνα, ο Αμένωφις Δ΄ ή αλλιώς Εχνατών ή Ακενατών! Μόνο αυτός και ο Πανούργος Άϊ πρέπει να ήξεραν με ποιο τρόπο ρήμαξε η Ακετατών και τι απέγινε η Βασίλισσα Νεφερτίτη, πώς ανέβηκε στο θρόνο της Αιγύπτου ο Φαραώ-Παιδί (Tutankhamun) και ποιος τον δολοφόνησε πριν ολοκληρώσει την εφηβεία του.

Και απέναντί του το άγαλμα της Θεάς Αθώρ, της πιο ερωτικής Θεάς του κόσμου, που από τη λατρεία της, λένε ότι ξεπήδησε και η λατρεία της Αφροδίτης.

«Μηνί Αθύρ» γράφει ο Καβάφης και είναι αυτός ο μήνας της Θεάς Αθώρ, της Θεάς στο Δώμα του Ουρανού, εκεί στη Denderah, με τα αστροφυσικά σημάδια στο Ναό της. Η Θεά με τα αυτιά της Αγελάδας, η Θεά των άστρων και της συκαμιάς (μουριάς). Θεά του έρωτα και του θανάτου. Η Θεά του σείστρου, που με αυτό διώχνει τα «κακά πνεύματα». Η ωραία γυμνόστηθη Θεά, η ερωτευμένη με το Ώρο, Θεό προστάτη των Φαραώ, που όλοι έχουν στο βασιλικό τους όνομα το επίθεμα Ώρος και δεν είναι παρά ο ήλιος της καινούριας μέρας, αυτός που υπάρχει ανάμεσα στα κέρατα της Αθώρ.

«Μηνί Αθύρ»!

Εσύ γνωρίζεις Θεά της συκαμιάς, αν ο μήνας Αθύρ είναι του Έρωτα ή του Θανάτου.

Κάθε χρόνο μια μεγάλη Ιερή Πομπή ανέπλεε τον Νείλο από το Ιερό της Αθώρ στη Denderah μέχρι τον Ναό του Ώρου στο Endfu, για να ενωθεί το θεϊκό ζευγάρι, σε μια ερωτική γιορτή των Θεών και των ανθρώπων.

Η Θεά με το σείστρο, που την έλεγαν και Θεά της μουσικής και του χορού και για χάρη της εξέχεαν οι αυλητρίδες και οι χορεύτριες αρώματα από τους μυρωδικούς κώνους στα μαλλιά τους.

Της Αθώρ!

Από καταβολής ανθρώπων, μια Θεά υπάρχει πάντα των ενστίκτων, που οδηγούν τη ζωή και την υμνούν με τρόπους, που μόνο η ίδια η ζωή γνωρίζει.



Η Θεά Αθώρ. Θεά του έρωτα και του θανάτου.



Ένας ωραίος Ναός της Αθώρ υπάρχει και στο νησί File, που τον έφτιαξαν οι Πτολεμαίοι και ήταν ένα από τα αγαπημένα καταφύγια της Φαραώ Κλεοπάτρας.

Κοιτάζοντας αυτό το κομψό άγαλμα της Θεάς των αστεριών, έχω την αίσθηση της Ερήμου. Έχω στα ρουθούνια μου την άμμο που σηκώνει από τις αμμοθίνες ο Χαμσίν ή ο Χαρματάν, ο ερωτικός αέρας της ερήμου, μα και ο αέρας του θανάτου. Όπως η Αθώρ, η Θεά των αναστεναγμών και των ερώτων, του μύχιου πόθου των ανθρώπων, μα και το καταφύγιο των νεκρών, που περνούν χωρίς επιστροφή στη Δυτική όχθη του Νείλου, στη χώρα της σιωπής.

Ποτέ δεν θα πάψω να γράφω γι’ αυτή τη Θεά. Τη Θεά των σείστρων, που κάνει τα κορμιά των ανθρώπων να πάλλονται από τα ένστικτά τους και να τραγουδούν ερωτικά τραγούδια.

Μπροστά στο επιβλητικό άγαλμα του Φαραώ Σέθη II, οι σκέψεις που περνούν από το μυαλό μου είναι αν τον είχε πρότυπό του ο Γιος του Λάγου, ο Πτολεμαίος Α΄, ο Σωτήρ.

Τι ήταν αυτό που έκανε τον Πτολεμαίο να μεταφέρει από την Άβυδο ένα μεγάλο γρανιτένιο άγαλμα του Σέθη II, για να το στήσει στην Αλεξάνδρεια; Πόσο ένιωθε ότι μοιάζει με τον στρατιωτικό αξιωματούχο, που πήρε στα χέρια του τα βασιλικά σκήπτρα και έγινε Φαραώ; Αυτό άλλωστε έκανε και ο ίδιος αρκετούς αιώνες αργότερα. Δυο στρατιωτικοί, που έγιναν Φαραώ και κυβέρνησαν με πυγμή και σύνεση μια άγονη και δύστροπη χώρα, οδηγώντας τη στην ευημερία και στη δόξα.

Ο Σέθος II και ο Πτολεμαίος I, Σωτήρ.

Στο μόνο που διαφέρουν αυτοί οι δυο είναι ότι ο Σέθος II είναι πατέρας ενός από τους ενδοξότερους Φαραώ της Αιγύπτου, του Μεγάλου Ραμσή II. Και ήταν επιλογή του Σέθη II να οδηγήσει στο θρόνο της Αιγύπτου τον δευτερότοκο γιο του και όχι τον πρωτότοκο, διαβλέποντας τις ικανότητες του Ραμσή από τότε που ήταν ακόμη παιδί.

Ο Φαραώ με έναν ανάγλυφο σκύμνο (νεογέννητο λιοντάρι) στην «Μπροστέλα» του (το Αιγυπτιακό περίζωμα), σε ένα γιγαντιαίο μονολιθικό άγαλμα, που συγκεντρώνει πάνω του το παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Από το ψηλό του βάθρο εποπτεύει ολόκληρη τη μια από τις δυο αίθουσες των αγαλμάτων με τους καθρέφτες και το είδωλό του αναπαράγεται δεξιά και αριστερά πολλές φορές, ανάλογα με τη γωνία θέασης.



Το γιγαντιαίο μονολιθικό άγαλμα του Σέθη II.



Με τη Σεκμέτ (Sekhmet) τα πράγματα είναι δύσκολα. Πάντα με φόβιζε αυτή η Θεά, που οι απεικονίσεις της στη μια από τις δυο αίθουσες των αγαλμάτων είναι πάρα πολλές. Ανήκει στην Ιερή Τριάδα της Μέμφιδας, μαζί με τον σύζυγό της, τον Θεό Φθα και τον γιο τους, Νεφερτέμ.



Αυτή είναι η φοβερή Θεά Sekhmet.



Είναι τo «Ισχυρό θηλυκό», η Θεά με την εμφάνιση λέαινας. Από τη μια τη θέλουν Θεά του πολέμου και της καταστροφής. Από την άλλη, λένε πως είναι μια αρχαιότερη μορφή της Αθώρ. Είναι η Δύναμη της Μοίρας, προστάτιδα των πολεμιστών, θεραπεύτρια των καταγμάτων. Είναι η θεοποιημένη θέληση και η δύναμη της ψυχής. Συμβολίζει το πεπρωμένο και από τα νύχια της λένε ότι δεν ξέφευγε κανείς από αυτούς που παρανόμησαν και νόμιζαν ότι είχαν ξεγλιστρήσει από το νόμο.

Μπερδεμένη Θεά, με πράγματα αντιφατικά: η θέληση και το Πεπρωμένο, η Μοίρα. Θεά της καταστροφής, αλλά και προστάτιδα των πολεμιστών.

Πάντα οι Θεές ήταν δύσκολες γυναίκες!

Το πιο αινιγματικό είναι το διπλό άγαλμα με τον Θεό Άμμωνα να έχει δίπλα του τον νεαρό Φαραώ Τουταγχαμών. Οι σκέψεις γι’ αυτό το σύμπλεγμα είναι πολλές. Ο Φαραώ-παιδί ήταν πρώτα λατρευτής του Θεού Ατών, που καθιέρωσε ο αιρετικός Φαραώ Ακενατών. Κατά μία εκδοχή, ο Ακενατών ήταν πατέρας του Τουταγχαμών. Μπορεί και όχι, όμως. Ωστόσο, τον διαδέχθηκε στο Θρόνο. Τον επέβαλλαν ο πανούργος Αρχιερέας Άϊ και ο σατανικός στρατιωτικός αξιωματούχος Χορεμπχέμπ. Και οι δυο ήθελαν να γίνουν φαραώ στη θέση του παιδιού και ίσως γι’ αυτό να ανέβασαν στο θρόνο το παιδί μέχρι να δουν πώς θα το σκοτώσει καθένας για λογαριασμό του και ύστερα να αναρριχηθεί αυτός στο θρόνο. Το εκπληκτικό είναι ότι και οι τρεις τελικά έγιναν Φαραώ: το παιδί (Tutankhamun), ο Χορεμπχέμπ και ο Άϊ!

Όμως αυτή η σκηνή που απεικονίζεται στο αγαλματικό σύμπλεγμα έχει τη σημασία της. Ο αιρετικός Φαραώ Ακενατών είχε καταργήσει τη λατρεία του κυρίαρχου μέχρι τότε Θεού Άμμωνα, στις Θήβες και στη θέση της έβαλε τη λατρεία του καινούριου Θεού Ατών, που δημιούργησε ο ίδιος, στην επίσης καινούργια του πρωτεύουσα την Ακετατών, στη σημερινή Tel El Amarna.

Όταν κάποια μέρα χάθηκε μυστηριωδώς από προσώπου γης, ο Φαραώ Ακενατών, αυτοί που ανέβασαν στο θρόνο τον νεαρό Τουταγχαμών, τον υποχρέωσαν να αποκαταστήσει και τη λατρεία του Άμμωνα στις Θήβες. Αυτό ακριβώς απεικονίζεται σε αυτό το άγαλμα. Ο μεγάλος Θεός Άμμωνας, καθιστός και δίπλα του ένας ασήμαντος Φαραώ, που αν και όρθιος είναι πολύ μικρότερος από τον καθιστό Θεό Άμμωνα. Σε όλες τις απεικονίσεις άλλων Φαραώ με θεούς, τόσο οι Θεοί, όσο και οι Φαραώ απεικονίζονται με το ίδιο ανάστημα. Ίσως αυτό εδώ το σύμπλεγμα να είναι η μοναδική εξαίρεση.



Ο Θεός Άμμωνας (καθιστός) και όρθιος δίπλα του ο νεαρός Φαραώ Tutankhamun.



Με τόσους καθρέφτες μπορώ να φωτογραφίζω και τον εαυτό μου, ανάμεσα στους Φαραώ. Δίπλα στη Μπάστετ, τη Σεκμέτ ή την Αθώρ.

Ποτέ δεν κατάλαβα αν οι Θεοί είναι ανάμεσα στους ανθρώπους ή οι άνθρωποι είναι ανάμεσα στους Θεούς. Σε όλους τους πολιτισμούς υπάρχει ένα τέτοιο μπέρδεμα, που πολλαπλασιάζεται ή μεγεθύνεται μέσα σ’ αυτούς εδώ τους καθρέφτες με τους Φαραώ, τους Θεούς και τους ανθρώπους.

Το σκαθάρι, όπως θέλει και το βιβλίο της ζωής, θα κυλήσει ξανά τον ήλιο το επόμενο πρωί στο ρείθρο του Ουρανού, οδηγώντας την καινούρια μέρα.

Ο Χαμσίν ή ο Χαρματάν θα ανακατώνει με πείσμα την άμμο της ερήμου, όσο ο Νείλος θα τρέφει με τη λάσπη του τη Μαύρη Γη και ο κακός Σηθ θα εχθρεύεται πάντοτε τον Όσιρη.

Είμαι σίγουρος πια, ότι ο δρόμος για να πας στη Μέμφιδα ή της Θήβες της Αιγύπτου, περνάει από το Torino.



Η αίθουσα με τα πολλά αγάλματα της Θεάς Sekhmet.



Όποια και αν ήταν η πραγματικότητα στη Φαραωνική Αίγυπτο, πολλούς αιώνες μετά τους Φαραώ, ο τάφος KV62 στη Valley of the Kings, στη Δυτική όχθη, στο Luxor της Αιγύπτου, φαίνεται να μονοπωλεί το ενδιαφέρον, με τη σαρκοφάγο του νεαρού Φαραώ Tutankhamun να έχει επιστρέψει στην Κοιλάδα.

Η ανακάλυψη του τάφου έγινε από τον Howard Carter, στις 4 Νοεμβρίου 1922 και στο σφράγισμα που υπήρχε στον τάφο του νεαρού Φαραώ, ο αρχαιολόγος-ανασκαφέας διάβασε μια φοβερή φράση: «Ο θάνατος θα σπαράξει με τα φτερά του, όποιον ταράξει τον ύπνο του Φαραώ»!

Πάνε πολλά χρόνια από τότε που βρέθηκα για πρώτη φορά στην είσοδο αυτού του τάφου και καθώς περνούσα το κατώφλι του στριφογύριζε στο μυαλό μου η κατάρα που ήταν γραμμένη στο σφράγισμά του.

Το ίδιο και τώρα, που στέκομαι μπροστά στο άγαλμα του νεαρού Φαραώ, δίπλα στον Άμμωνα.

Με κάποιο τρόπο, το Torino βρίσκεται στην καρδιά της Φαραωνικής Αιγύπτου. Οι Ιερείς του Άμμωνα αναπέμπουν τους αιώνιους ύμνους στο Θεό. Τα ξυρισμένα κεφάλια τους γυαλίζουν στον ήλιο και εκχέονται από παντού θυμιάματα μυρωδικά, έτσι που είναι σαν να θολώνουν οι καθρέφτες στην αίθουσα των αγαλμάτων.

Όπως και να ‘χει όμως: ΑΥΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΜΕΡΑ!



ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Αθήνα 10 Απριλίου 2013





zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα