ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ/ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Ημερολόγιο Καλοκαιριού 2013

Περίοδος ΙΙΙ, Κρουαζιέρα

ΕΦΕΣΟΣ

Οι Αμαζόνες Και Ο Αγριόχοιρος

 

Ο Άνδροκλος με το αγριογούρουνο στη ζωφόρο του Ναού του Αδριανού, στην Οδό των Κουρήτων.

 

Όσο γοητευτικός φαντάζει ο μύθος με τις Αμαζόνες, τόσο ανόητος φαίνεται ο μύθος με το αγριογούρουνο. Μια ιστορία χωρίς φαντασία, που όμοιές της υπάρχουν πολλές, κυρίως όμως της λείπει η αισθητική, η σαγήνη μιας αφήγησης ή πιο απλά η αίσθηση της γοητείας.

Ο μύθος με τις Αμαζόνες, αυτές που τις συναντάμε αλλού ως Υπερβόρειες Παρθένες (Σημείωση: στη Δήλο μυθολογούνται οι τάφοι «Θήκες» τεσσάρων από αυτές) και έχουν σχέση με τη γέννηση του Απόλλωνα και της Άρτεμης, λέει ότι οι επιδρομές τους τις οδήγησαν από το Βορρά στα ανατολικά παράλια του Αιγαίου και εκεί ίδρυσαν πόλεις, που τους έδωσαν τα ονόματα των πιο ονομαστών από αυτές.

 

Για να περάσεις την Πύλη του Ηρακλή πρέπει να σταθείς ανάμεσα στις κολώνες,

να απλώσεις τα χέρια σου και να τις αγγίξεις.

Έτσι, η Έφεσος, η Σμύρνη, η Κύμη (στην Εύβοια), η Μύρινα (στη Λήμνο) και η Σινώπη (στον Εύξεινο Πόντο), ακούν στα ονόματα των Αμαζόνων, που τις οίκισαν.

Ο δυνατός ήλιος ανακλάται με ένταση στα λευκά μάρμαρα της Οδού των Κουρήτων και εξατμίζει θαρρείς τα αρώματα των Αμαζόνων, που θεμελίωσαν αυτή την πόλη. Δεν διαφέρουν άλλωστε οι Αμαζόνες από την Άρτεμη. Αυτές οι μυθικές πολεμίστριες του Πόντου είναι σχεδόν απαράλλαχτες με τη Θεά του κυνηγιού, που λατρεύεται σ’ αυτή την πόλη.

Στο μύθο με τις Αμαζόνες (που οίκισαν και την Έφεσο), αναφέρεται ο Ηρόδοτος, ο Παυσανίας και ο Στράβων.

Ο άλλος μύθος, αυτός των Αθηναίων, έχει όλα τα υπερφίαλα χαρακτηριστικά που έχουν και οι άλλοι Αθηναϊκοί μύθοι, με πρώτο και καλύτερο αυτό του Θησέα που σκοτώνει το Μινώταυρο.

Λέει λοιπόν αυτός ο μύθος των Αθηναίων για την Έφεσο, ότι ο Άνδροκλος, γιος του βασιλιά της Αθήνας, Κόδρου είναι ο ιδρυτής της Εφέσου, τον 10ο προ Χριστού αιώνα, με την υπόδειξη του Μαντείου των Δελφών.

Το πρώτο παράδοξο είναι σε τι κατάσταση βρισκόταν το Μαντείο των Δελφών τον 10ο προ Χριστού αιώνα.

Το μαντείο του είπε ότι ο κατάλληλος χώρος για να ιδρύσει την πόλη που ονειρεύεται είναι αυτός που έχει σχέση με ένα ψάρι και ένα αγριογούρουνο (τι φυσικός και ωραίος συνδυασμός-πέραν πάσης λογικής). ΄Εκτοτε, είναι άγνωστο πως ο Άνδροκλος βρέθηκε στην ανατολική ακτή του Αιγαίου και καθώς ήταν νηστικοί αυτός και ο λαός του, εκεί που άραξαν με τα πλοία τους, έψηναν στην αμμουδιά τα ψάρια, που ψάρεψαν, ενώ αυτός πήρε το άλογό του και πήγε για κυνήγι. Κάποια στιγμή πετάχτηκε μπροστά του ένα αγριογούρουνο και τότε θυμήθηκε το χρησμό του Δελφικού Μαντείου και είπε: όπα, εδώ είμαστε. Και ίδρυσε την Έφεσο.

Ό,τι προτιμάτε.

Προτιμώ τις Αμαζόνες.

 

Οδός Κουρήτων. Ο ξεναγός δείχνει τη Ζωφόρο με τον έφιππο Άνδροκλο και το αγριογούρουνο, στο Ναό του Αδριανού.

 

Πιο πριν, φωτογραφίζοντας το μνημείο του Μέμμιου, βλέποντας ένα μαρμάρινο χιτώνα να ανεμίζει, είχα την αίσθηση ότι ξέμεινε εκεί από κάποια Αμαζόνα, για να θυμίζει τον αρχετυπικό μύθο των ατίθασων κοριτσιών, που ίδρυσαν αυτή την πόλη.

Ωστόσο, ο μύθος με τον Άνδροκλο, οικιστή της Εφέσου είναι αυτός που αποτυπώνεται στο ανάγλυφο της Ζωφόρου, που περιτρέχει το εσωτερικό του Ναού του Αδριανού. Και βέβαια τον δείχνουν οι ξεναγοί στους επισκέπτες, καθώς αφηγούνται και το σχετικό μύθο, χωρίς να λένε λέξη για τις Αμαζόνες.

Δεν παίρνω όρκο, αλλά πιστεύω ότι η Άρτεμη θα μπορούσε να είναι η Θεά των Αμαζόνων, τη στιγμή μάλιστα, που οι Αμαζόνες παραστάθηκαν στη γέννηση της Θεάς, στη Δήλο.

Επόμενη στάση, συνεπώς δεν είναι άλλη από τον Ναό του Αυτοκράτορα Αδριανού, δεξιά όπως κατηφορίζω την Οδό των Κουρήτων, λίγο πριν από τη συμβολή της με τον άλλο σπουδαίο δρόμο του κέντρου της Εφέσου, τη Μαρμάρινη Οδό.

Μια εκκρεμότητα με την Πύλη του Ηρακλή στην Οδό των Κουρήτων. Η κατασκευή της ανάγεται στον 4ο μετά Χριστόν αιώνα, όμως οι κολώνες με τα ανάγλυφα του Ηρακλή είναι κατά δυο αιώνες παλιότερα και μεταφέρθηκαν εδώ από κάποιο άλλο σημείο της πόλης. Στην Πύλη του Ηρακλή ήταν ενσωματωμένη και η φτερωτή Νίκη, που βρίσκεται στην Πλατεία Δομιτιανού.

Φαίνεται ότι ήταν σύνηθες στην πόλη να μεταφέρονται μνημεία ή έστω στοιχεία τους από το ένα σημείο στο άλλο και η εξήγηση δεν είναι άλλη από τους σεισμούς, που ταλαιπωρούσαν την Έφεσο. Έτσι, κάθε φορά στις αναστηλώσεις μετά από κάποιο σεισμό, ορισμένα στοιχεία από μνημεία που γκρεμίστηκαν, ενώ τα ίδια τα στοιχεία αυτά δεν έπαθαν μεγάλες φθορές, ξαναχρησιμοποιήθηκαν αλλού.

Υπάρχει όμως κάτι πιο ενδιαφέρον, που προσδιορίζει την ύπαρξη αυτής της Πύλης στον πιο σημαντικό δρόμο της Εφέσου. Είναι η Πύλη, όπου ελέγχονται αυτοί που περνούν, αν ανήκουν στην υψηλότερη τάξη, οπότε και επιτρεπόταν να περάσουν, ή ανήκουν στην …πλέμπα, οπότε αντιμετώπιζαν την απαγόρευση εισόδου.

 

Η Ζωφόρος με το κυνήγι του Αγριογούρουνου στον Ναό του Αδριανού.

 

Σήμερα αυτοί που πάνε να περάσουν από αυτή την Πύλη τεντώνουν τα χέρια, ώστε να ακουμπήσουν με τις παλάμες τους τις δυο κολώνες, για να έχουν «καλή τύχη» (;)!

Η «καλή τύχη» πάντως φαίνεται να είναι σκαρφαλωμένη ψηλά στο πολύ όμορφο τόξο του Ναού του Αδριανού, που είναι μπροστά μου.

 

Ό,τι σώζεται από τον επιβλητικό (αναστηλωμένο) Ναό του Αυτοκράτορα Αδριανού στην Οδό Κουρητών.

 

Πολύς κόσμος μπαινοβγαίνει στα ερείπια του αναστηλωμένου Ναού του Αυτοκράτορα Αδριανού. Δεν ενδιαφέρονται όμως για πολλά-πολλά, ρίχνουν μια ματιά και πάνε παρακάτω.

Ο Αδριανός (Publius Aelius Traianus Hadrianus, γεννήθηκε στις 24 Ιανουαρίου του έτους 76 μετά Χριστόν και πέθανε στις 10 Ιουλίου του έτους 138) είναι ο 14ος κατά σειρά Αυτοκράτορας της Ρώμης. Φιλέλληνας, λάτρης των γραμμάτων και των τεχνών, με πολλά σημαντικά μνημεία ανά τη Ρωμαϊκή επικράτεια να φέρουν τη σφραγίδα του (Στην Αθήνα εκτός από την Πύλη που φέρει το όνομά του και που είναι αυτό που σώζεται από ένα Υδραγωγείο, τον ανακαλούν στη μνήμη δυο σπουδαία μνημεία: Ο Ναός του Ολυμπίου Διός και η Βιβλιοθήκη του Αδριανού στο Μοναστηράκι.

 

Το ανάγλυφο με το κεφάλι της Θεάς Τύχης στην κορυφή της αψιδωτής εισόδου του Ναού του Αδριανού.

 

Στη Ρώμη, οφείλεται σ’ αυτόν η αναστήλωση του «Πάνθεον», με τον εντυπωσιακό του θόλο, ενώ ο τάφος του στις όχθες του ποταμού Τίβερη είναι σήμερα ένα από τα σημαντικά μνημεία της Ρώμης, το Castello San dAngelo.

*Το έτος 124 ο Αυτοκράτορας συμμετείχε στα Ελευσίνια Μυστήρια, στα οποία συμμετείχε ξανά και τον Σεπτέμβριο του έτους 128 και μετά αναχώρησε για την Έφεσο.

Ο Ναός που βρίσκεται στην Οδό Κουρήτων οικοδομήθηκε με την άδεια του Αυτοκράτορα, που του ζητήθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του εκεί.

Φαίνεται πως ο Αυτοκράτορας Αδριανός είναι μια γενική μνήμη στη Μεσόγειο, με πολλά σημάδια του εδώ κι εκεί, θετικά όλα και με μια γενναία δόση πολιτισμού.

Η Έφεσος λούζεται στον καθαρό ήλιο του Ιουνίου, με το φως οξύ πάνω στα μάρμαρα. Κάποτε λέει αυτό τον πολυτελή δρόμο τον διέτρεχαν άμαξες, ενώ δεξιά και αριστερά υπήρχαν πεζοδρόμια. Δεν υπάρχει όμως κανένα ίχνος από τροχούς αμάξης στο μαρμάρινο οδόστρωμα, ενώ οι μαρμάρινες πλάκες δείχνουν καταπόνηση και φάγωμα μόνο από το περπάτημα των πεζών.

Αριστερά είναι τα «Σπίτια της Πλαγιάς» με τα υπέροχα μωσαϊκά και είναι ένα δείγμα για τη χλιδή της πόλης, όπως άλλωστε και όλα αυτά τα μάρμαρα που αντιγυρίζουν το φως του ήλιου.

Η Έφεσος της χλιδής, των πανάκριβων μεθυστικών αρωμάτων και του χρυσού, που ταξίδευε από την Ανατολή στη Δύση. Ο δρόμος από τις Σάρδεις έφτανε εδώ για να «χυθεί» στο Αιγαίο και στις αγορές της Δύσης. Ακριβά θυμιάματα και μυρωδικά, το άρωμα της νάρδου  και του άρκευθου, οι μυστικές συνταγές των μυρεψών ή και των αλχημιστών, που έστελναν στην Αφροδίτη, τη Θεά των Ουρανών, μα και τη Θεά των ερωτικών πόθων, ό,τι ακριβό σε αρώματα και μυρωδιές.

 

Το ανάγλυφο με τη Μέδουσα στον Ναό του Αδριανού.

 

Κοιτάζοντας ψηλά, μετά το κεφάλι της Τύχης, ένα άλλο ανάγλυφο μου κεντρίζει το ενδιαφέρον. Είναι μια γυμνή Μέδουσα, η Γοργώ, μια από τις τρεις Γραίες, τις κόρες του Φόρκυος, με τα φιδόμαλλά της ανακατεμένα, που την αποκεφάλισε ο Περσέας και χάρισε το κεφάλι της στην Αθηνά, για να το έχει στην ασπίδα της, το «Γοργόνειο». Μόνο που αυτή εδώ η Γοργώ δεν είναι γριά, αλλά νέα, με το γυμνό κορμί της στην ακμή του. Και δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν τελικά τα φίδια στο κεφάλι της τρομάζουν όποιον τη βλέπει…

*Η Έφεσος είναι ο τόπος των εκπλήξεων, των ανατροπών και των θαυμαστών πραγμάτων.

Είχα ξεχάσει πια αυτό τον αστείο μύθο με τον Άνδροκλο και το αγριογούρουνο, όταν άκουσα τρανταχτά γέλια πίσω από κάτι χαλάσματα και θέλησα να δω τι συμβαίνει. Έτσι βρέθηκα στο εσωτερικό ενός ρωμαϊκού δωματίου με μαρμάρινο δάπεδο και γύρω-γύρω ένα πεζούλι με τρύπες τουαλέτας, Ναι, χέστρες! Ομαδικές χέστρες.

Η ξεναγός εξηγούσε και τον τρόπο της λειτουργίας τους, λες και χρειάζεται ειδικό manual για κάτι οφθαλμοφανές. Ωστόσο, εκείνο που δεν μπορούσα να φαντασθώ και το άκουσα από την ξεναγό είναι ότι οι πλούσιοι προσέρχονταν εδώ παρέα με τους δούλους τους. Υποχρέωναν τους δούλους να καθίσουν πρώτοι στο κρύο μάρμαρο, ώστε να καθίσουν μετά τα αφεντικά στο «ζεσταμένο» μάρμαρο και να …ξαλαφρώσουν με την άνεσή τους. Πρόκειται για Δημόσια Ουρητήρια, που είχαν και ένα χαρακτήρα «Εκκλησίας του Δήμου», καθώς οι αφοδεύοντες κουβέντιαζαν και για τα κοινά. Μια τέτοια αίθουσα, είπα μέσα μου, λείπει σήμερα από τη Βουλή των Ελλήνων. Θα γνώριζε δόξες!

Αυτό το μνημειώδες δωμάτιο εντυπωσιάζει σήμερα στην Έφεσο με τους επισκέπτες να κάνουν ουρά για να το απολαύσουν.

*Αριστερά μια Πύλη του Αδριανού άνοιγε το δρόμο για την Ορτυγία, τον τόπο που υποτίθεται ότι γεννήθηκε η Άρτεμις κατά το έθος των εφεσίων.

 

Ιδού! Τα δημόσια αφοδευτήρια της Εφέσου.

 

Γράφω στις σημειώσεις μου να μην ξεχάσω όταν θα επισκεφθώ τη Δήλο τον Αύγουστο, να ψάξω για τους τάφους των Αμαζόνων, αυτών των Υπερβορείων Παρθένων, που βοήθησαν τη Λητώ να γεννήσει την Άρτεμη και τον Απόλλωνα.

Εδώ στην Έφεσο, παραμονές του Θερινού Ηλιοστάσιου, η περιπέτεια έχει ακόμη λίγο δρόμο.

 

 

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ    Αθήνα  16 Σεπτεμβρίου 2013



zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα