ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ/ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Ημερολόγιο Καλοκαιριού 2013

Περίοδος ΙΙΙ, Κρουαζιέρα

 

ΕΦΕΣΟΣ

Με Την Πολύμαστη Άρτεμη

 

Η Νίκη της Εφέσου, αριστερά, κατεβαίνοντας την Οδό των Κουρήτων.

Μια κολώνα μόνο στέκεται περίπου στη θέση της, από το Ναό της Άρτεμης στην Έφεσο, ένα από τα Εφτά Θαύματα του κόσμου, στην αρχαιότητα. Διάσημο ήταν και το άγαλμα της Εφεσίας Αρτέμιδος, με τους πολλούς μαστούς, που και αυτό έχει χαθεί, έχοντας αφήσει πίσω του περισσότερα από εκατό αντίγραφα.

Πέρασα από τα εκδοτήρια εισιτηρίων στην περιοχή της Πύλης της Μαγνησίας και έχω ήδη απέναντί μου τους κίονες της Βασιλικής Στοάς, πρώτη εικόνα από την Έφεσο.

Μια μεγάλη πόλη της αρχαιότητας, που έχει ανασκαφεί μόλις το 13% του ερειπιώνα της και παρ’ όλα αυτά θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα ανοιχτά αρχαιολογικά μουσεία στον κόσμο. Εγώ θα έλεγα ότι η Δήλος είναι ένας απόλυτα συγκρίσιμος χώρος ή και πιο σημαντικός, καθώς η ρίζα του φτάνει πολύ βαθύτερα στο χρόνο, εξασφαλίζοντας έτσι ένα πολύ ξεχωριστό μονοπάτι πρόσβασης στις πρώιμες λατρείες του Αιγαίου. Κατά σύμπτωση και η πόλη στη Δήλο έχει ανασκαφεί κατά το ίδιο ποσοστό.

Όπως και να έχουν, ωστόσο, τα πράγματα, η Δήλος είναι το αρχαίο Μεγάλο Ιερό των Ιώνων, που είναι και οι ιδρυτές της Απολλώνιας λατρείας, εκτοπίζοντας τις παλιότερες λατρείες, από το νησί, μεταξύ των οποίων και αυτή της Άρτεμης, που έγινε τελικά η Μεγάλη Πολύμαστη Θεά της Εφέσου.

Οι μύθοι και οι ιστορίες παίζουν συχνά, πολύ παράξενα παιγνίδια, ανακατώνοντας Θεούς και ανθρώπους.

Κι εδώ, διαβάζω πως υπάρχει μια Ορτυγία, που βρίσκεται 8 χιλιόμετρα δυτικά της Εφέσου και αυτή η Ορτυγία ήταν η γενέτειρα της θεάς Άρτεμης.

Ορτυγία είναι και το όνομα της Ρήνειας (το νησί δίπλα στη Δήλο) στην αρχαιότητα, μόνο που η Άρτεμη δεν γεννήθηκε εκεί, αλλά στη Δήλο, στην περιοχή του όρους Κύνθος και η γέννησή της προηγήθηκε εκείνης του αδελφού της (Απόλλωνα), που γεννήθηκε σε άλλο σημείο της Δήλου (στην Ιερή Λίμνη με τον Φοίνικα).

Εντυπωσιάζουν, ωστόσο, οι ομοιότητες των πραγμάτων, όπως το μυθικό (;) τοπωνύμιο «Ορτυγία», δίπλα στη Δήλο και δίπλα στην Έφεσο.

Δεν είναι καθόλου εύκολο, παρά την όποια προετοιμασία να δεις αυτό τον αρχαιολογικό χώρο με την πρώτη φορά. Μόλις τελειώσει η περιήγηση θα ήθελες να τον ξαναδείς ίσως για δεύτερη και για τρίτη φορά. Ο έντυπος οδηγός που έχω μαζί μου αναφέρεται μόνο στα «πολύ χοντρά» κι αυτά μάλλον μπερδεμένα, ενώ τα βιβλία που αγόρασα από την Έφεσο είναι «αλλού» και σε μια γλώσσα (Ελληνικά) της συμφοράς.

 

Ο ερειπιώνας με τις τρεις κιονοστοιχίες της τρίκλιτης Βασιλικής Στοάς.

 

Η Ιερά Οδός, στην αρχή της διαδρομής, που περνάει ανάμεσα στο Βουλευτήριο και στη Μεγάλη Βασιλική Στοά είναι αυτή που μου προκαλεί το πρώτο μπέρδεμα, με τη συνέχειά της, τη Οδό Κουρήτων.  Η Ιερά Οδός κυκλώνει το Πίον Όρος, ένα λόφο στην ουσία, και διατρέχει άναρχα την πόλη, χωρίς να υπακούει στο Ιπποδάμειο πολεοδομικό σχέδιο της Εφέσου.

 

 

Το αστέρι μέσα σε κύκλο, χαραγμένο σε ένα από τα μάρμαρα της ιεράς Οδού. Σύμβολο προϊστορικό στη Ρωμαϊκή εκδοχή της Εφέσου.

Η ξεναγός απλοποιεί τα πράγματα, λέγοντας ότι πρόκειται για χριστιανικό σύμβολο.

Η πρώτη φωτογραφική στάση επιβάλλεται στο Βουλευτήριο (ή Ωδείο), που βρίσκεται στην αρχή της περιήγησης του χώρου και διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση. Ο κόσμος που το περιεργάζεται είναι πολύς και έρχεται διαρκώς ακόμη περισσότερος, έτσι που να γίνεται συνωστισμός στο πρώτο κομμάτι της Ιεράς Οδού.

Το Βουλευτήριο, που χρησιμοποιήθηκε και ως Ωδείο, ήταν στεγασμένο με ξύλινη σκεπή και είχε χωρητικότητα 1.400 θεατών. Από τις τελευταίες σειρές των καθισμάτων του έχω μια εξαιρετική θέα προς τις κιονοστοιχίες της Βασιλικής Στοάς, που και αυτή είχε ξύλινη σκεπή.

Η Μεγάλη Βασιλική Στοά της Εφέσου είναι κτίσμα του 1ου μετά Χριστόν αιώνα. Αν καταλαβαίνω καλά αυτά που διαβάζω, ήταν από τα εντυπωσιακότερα οικοδομήματα της πόλης και λειτουργούσε ως εμπορικό κέντρο (;) αλλά και ως χρηματιστήριο ταυτόχρονα, μέχρι που ένας σεισμός τον 4ο μετά Χριστόν αιώνα, σώριασε σε ερείπια το περίτεχνο οικοδόμημα.

Μια πινακίδα που βρίσκω μπροστά μου, με ένα σχεδιάγραμμα του αρχαιολογικού χώρου, μου δίνει επιτέλους να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει με την Ιερά Οδό, που αποκτά κατά διαστήματα άλλο (συμβατικό) όνομα (όπως: Οδός Κουρήτων κλπ. Ονόματα, που έδωσαν προφανώς οι αρχαιολόγοι-ανασκαφείς).

Η Ιερά Οδός, αρχαιότερη από την ανοικοδόμηση της Εφέσου κατά το Ιπποδάμειο σχέδιο, είναι αυτή που διατρέχει την πόλη, με ένα σχήμα περίπου ελλειψοειδές, κυκλώνοντας το Πίον Όρος. Αρχίζει από τον Ναό της Αρτέμιδος, μπαίνει στην πόλη από την πύλη της Μαγνησίας, προχωρεί ανάμεσα στο Βουλευτήριο και τη Μεγάλη Στοά, φτάνει στην πλατεία μπροστά στο Ναό του Δομιτιανού, απ’ όπου και αλλάζει όνομα (γίνεται Οδός Κουρήτων), διατρέχει την καρδιά της πόλης μέχρι τη Βιβλιοθήκη του Κέλσου και εκεί στρίβει δεξιά, αλλάζοντας εκ νέου όνομα (Μαρμάρινη Οδός), περνά μπροστά από το Μεγάλο Θέατρο και προχωρεί μέχρι το Στάδιο για να βγει από την πόλη και να κατευθυνθεί τελικά προς τον Ναό της Αρτέμιδος, διαγράφοντας ένα σχήμα φουσκωμένου μπαλονιού.

 

Με κόκκινη γραμμή σημειώνεται σε αυτό το σχέδιο η Ιερά Οδός, που αρχίζει από τον Ναό της Αρτέμιδος (πάνω δεξιά), διατρέχει την πόλη και καταλήγει πάλι στο Ναό.

Κάτω δεξιά είναι μια απεικόνιση του αγάλματος της Πολύμαστης Αρτέμιδος.

 

 

Σε όλη αυτή τη διαδρομή της Ιεράς Οδού γινόταν η λιτάνευση του ξακουστού λατρευτικού αγάλματος της Πολύμαστης Αρτέμιδος κατά τη διάρκεια των κατ’ έτος εορτών, με την ονομασία «Εφέσια» ή «Αρτεμίσια», προς τιμήν της Θεάς, προστάτιδας της πόλης.

 

 

Μια άκανθα ισορροπεί στο μπλε του ουρανού.

 

Ένα μεγάλο κομμάτι της Ιεράς Οδού (μήκους περίπου δυο χιλιομέτρων) είναι αυτό που ακολουθούν σήμερα στις ξεναγήσεις τους οι επισκέπτες της Εφέσου.

Δίπλα στο Βουλευτήριο είναι τα ερείπια ενός άλλου Δημόσιου κτίσματος, του Πρυτανείου, στο οποίο έχουν αναστηλωθεί μόνο δυο από τους κίονές του. Εδώ μέσα έκαιγε ακοίμητη η Ιερή Φωτιά, αφιερωμένη στη Θεά της Εφέσου, Βουλαία, που ήταν προστάτιδα της Εστίας.

Στην αριστερή πλευρά της Ιεράς Οδού, απέναντι από το Πρυτανείον υπάρχουν τα ερείπια της Αγοράς.

 

Το Πρυτανείον

 

 

Η Έφεσος είναι η καρδιά του Ιωνικού κόσμου. Με μεγάλη φήμη, αλλά και πολύπαθη. Αλλάζει διαρκώς συμμάχους, αλλά και εχθρούς. Γίνεται στόχος πολεμικών επιδρομών και αλλάζει διαρκώς χέρια, ενώ από πάνω της περνούν ετερόκλιτοι πολιτισμοί.

Είναι καθρέφτης της μοίρας που έχουν ορισμένοι τόποι στο πέρασμα των αιώνων, όπως και η συγγενική της Δήλος. Οι κάτοικοί της παίχτηκαν πολλές φορές στα «ζάρια» των δυνατών, μέχρι που κάποιες φορές η πόλη άλλαξε εντελώς κατοίκους!

Είναι μια ευκαιρία να το δοκιμάσουν και οι πρωθυπουργεύοντες των Αθηνών σήμερα. Να αλλάξουν δηλαδή κατοίκους στη χώρα των φόρων, των χαρατσιών και της ανεργίας. Το πρόβλημα είναι από πού θα φέρουν τους νέους υποτελείς, με τους οποίους θα υπογράψουν συμβάσεις, ότι δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσουν περιουσία, θα αμείβονται τόσο όσο να μπορούν να παίρνουν μια φρατζόλα ψωμί και ένα ελάχιστο συμπλήρωμα διατροφής (τυρί ή ελιές κατά προτίμηση) και θα διαμένουν σε εργατικούς καταυλισμούς, προκειμένου να προσφέρουν τις εργατικές υπηρεσίες τους στα μεγαλολαμόγια, φίλους των πολιτικών.

Τελικά, οι «Ισχυροί» είναι αυτοί που καθορίζουν πάντοτε τις τύχες των λαών. Δεν λέω τίποτε πρωτότυπο ή καινούριο. Η ιστορία επαναλαμβάνεται διαρκώς, χωρίς να είναι …φάρσα. Άλλωστε, καμιά τραγωδία δεν είναι φάρσα. Μόνο, που η τραγωδία είχε κάθαρση, που τώρα δεν φαίνεται πουθενά.

Τα ερείπια της Εφέσου βάζουν σε πολλές σκέψεις, καθώς οι εικόνες διαδέχονται η μια την άλλη στο φωτογραφικό κάδρο. Όσο περνά η ώρα προσαρμόζομαι στο περιβάλλον και πάνω απ’ όλα αρχίζω να έχω ένα προσανατολισμό, περπατώντας στα σπλάχνα μιας πόλης, που τα ερείπια του κεντρικού δρόμου της πιστοποιούν τη χλιδή των χρόνων της ακμής της.

Μια πόλη από μάρμαρο!

Τα ερείπια που βλέπω είναι η πόλη των Ρωμαϊκών χρόνων. Από τις προηγούμενες ζωές της Εφέσου υπάρχουν ελάχιστα απομεινάρια. Η πόλη του Σύλλα.

Το προϊστορικό κομμάτι της Εφέσου, όπως μυθογραφείται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς έχει μεγάλο ενδιαφέρον, εξηγώντας και αυτό το όνομα της πόλης, που δεν είναι παρά το όνομα μιας από τις Αμαζόνες, που την ίδρυσαν.

Οι Υπερβόρειες Παρθένες της Δήλου, που ψάχνω και εκεί χρόνια τα ίχνη τους.

 

Ο Ναός του Δομιτιανού. Από την πλατεία που είναι μπροστά του αρχίζει η Οδός Κουρήτων.

 

Το αρχετυπικό στοιχείο αυτής της πόλης είναι οι Αμαζόνες, αυτές οι Υπερβόρειες Παρθένες, από τις οποίες μένει η ανάμνηση της Λατρείας της Άρτεμης, όπως και το όνομα Έφεσος.

Πάνω σε αυτό το προϊστορικό πολιτισμικό ίχνος έτρεξαν οι δυνάμεις του εμπορίου, του κέρδους των πολέμων και των κατακτήσεων. Μια δίνη πραγμάτων, μέχρι που ο ποταμός Κάϋστρος έδωσε τη λύση μπαζώνοντας τη θάλασσα χιλιόμετρα ολόκληρα, έτσι, που η πόλη έχασε την αιτία της δύναμής της, το λιμάνι και σιγά-σιγά σωριάστηκε σε ερείπια, χωρίς κανείς πια να ενδιαφερθεί.

Η ιστορία δεν τελειώνει εδώ και η περιήγηση στην Έφεσο συνεχίζεται μαζί με το καλοκαίρι.

 

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣΑθήνα 2 Σεπτεμβρίου 2013



zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα