ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Sandro
Botticelli

Η ΚΡΥΠΤΗ ΜΕ ΤΟ ΦΩΣ

 

 

Βακχεία ερώτων που εξαγνίζονται στο φως του Απόλλωνα, οι ζωγραφιές του Botticelli έχουν την τόλμη να μαγεύουν. Αλλωστε, ο Διόνυσος και ο Απόλλωνας είναι δυο όψεις από το ίδιο νόμισμα, που αυτός ο μαγικός ζωγράφος της Αναγέννησης φαίνεται να ξέρει καλά την αξία του.

 

Είναι όπως το απέραντο φως στα μεσημέρια του καλοκαιριού, που καταπίνει τις σκιές και κολυμπούν τα περιγράμματα των πραγμάτων σε μια διάφανη αχλύ από ζεστές αναλαμπές, που τα υποχρεώνουν να πάλλονται, όπως οι έρωτες.
Αυτή η αίσθηση που έχουν και τα καλοκαίρια στις Κυκλάδες, μέσα από ένα τολμηρό φως, που πυρπολεί τις εικόνες με τρόπο ανεπανάληπτο και τρυφερό.

 

 

Όπως οι σπασμένες κολώνες της Δήλου, που ταξιδεύουν με τον τρόπο τους στο μεταξωτό μπλε του Ρεματιάρη, κάθε φορά που τις κοιτάζω ή τις φωτογραφίζω με τηλεφακούς από το δώμα του σπιτιού του Ερμή ή μπροστά από το Ιερό της Ισιδας πάνω από τις όχθες του Ινωπού.

 

ΔΗΛΟΣ / Foto: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Και ούτε που θυμάμαι πια καλά-καλά, πόσα καλοκαίρια κυριαρχεί μέσα μου αυτή η αίσθηση σε ένα πλήθος από παραλλαγές, πότε στης Σαντορίνης το Φηρό Στεφάνι και την Οία, πότε στο Ξώμπουργο και το Ιερό του Ποσειδώνα στην Τήνο, στην Πλάκα και το Αλυκό της Νάξου, στη Γαύδο, στο Γούδουρα της Νότιας ακτής στην Κρήτη, στο Κάστρο της Σίφνου, στη Σέριφο ή την Αμοργό, στην Τρυπητή της Μήλου ή τη Σύρο.

 

ΝΑΞΟΣ / Foto: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Κομμάτια ουρανός και κομμάτια πέλαγος, που ταξιδεύουν παρέα με τους αρχαίους μύθους που αποτολμούν να φουσκώνουν ακόμη τα πανιά των ιστιοφόρων.
Με τις ζωγραφιές του Botticelli έχω ανοιχτούς λογαριασμούς από παιδί, χωρίς να ξέρω ακόμη ποιός είναι ο Botticelli.
Ηταν τα μεσημέρια των καλοκαιριών που ο ύπνος ήταν ακόμη υποχρεωτικός για τα παιδιά. Κι εκεί στο δωμάτιο της γιαγιάς, που ήταν για μένα το ασφαλές καταφύγιο, γιατί είχα καλύτερη λάσκα απ’ ότι στο πατρικό σπίτι, με τυρανούσε πάντοτε η ίδια ζωγραφιά πάνω σ’ ένα μεγάλο σαρακοφαγωμένο μουσαμά, που σκέπαζε το παράθυρο εν είδει ριντό απέναντί μου. Μια ρεπροντιξιόν ενός πίνακα του Sandro Botticelli: «Η Ιουδήθ με το κεφάλι του Ολοφέρνη».

 

Ακέφαλο άγαλμα κι ένα σύννεφο. ΔΗΛΟΣ / Foto: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Σίγουρα είχα ερωτευθεί την Ιουδήθ. Μ’ άρεσε αυτή η γυναίκα, που για αμέτρητα μεσημέρια βάραινε γλυκά στα βλέφαρά μου, πριν με πάρει ο ύπνος. Κι αυτή ήταν πάλι η πρώτη εικόνα όταν ξυπνούσα.
Με αγρίευε ωστόσο, πάντοτε εκείνο το κομμένο κεφάλι του Ολοφέρνη. Με φόβιζε. Δεν ήξερα άλλωστε τι απεικόνιζε αυτός ο πίνακας, κι ούτε μπορούσα να δώσω μια εξήγηση, πως μια τόσο όμορφη γυναίκα κρατούσε αυτό το κομμένο κεφάλι ενός άνδρα.
Η γιαγιά σήκωνε τους ώμους κάθε φορά που τη ρωτούσα γι’ αυτή τη ζωγραφιά. Ούτε την Ιουδήθ γνώριζε, ούτε τον Ολοφέρνη, και πολύ περισσότερο τον Botticeli.
Το ριντό με τη ζωγραφιά το κληρονόμισε απ’ τη μάνα της κι έπαιζε χρόνια ολόκληρα εκεί στο παράθυρο το ρόλο του φωτοφράκτη. Αγορασμένο, όπως μου έλεγε, από κάποιο πλανώδιο, που τριγυρνούσε στα χωριά με την πραμάτεια του όλη σ’ ένα μπόγο.

 

 

Κι επειδή η γερόντισσα κατάλαβε ότι με φόβιζε εκείνο το κομμένο κεφάλι, αποτράβηξε τη ζωγραφιά κι έβαλε στη θέση της μια άσπρη κουρτίνα.
Ομως, τα μεσημέρια που έλειπε η ζωγραφιά απ’ το παράθυρο, δεν είχα ύπνο κι έτσι ζήτησα απ’ τη γιαγιά να την επαναφέρει. Για λόγους που δεν μου εξήγησε ποτέ, αυτή η ζωγραφιά άρεσε πολύ και στη γιαγιά, που δεν της ήταν δύσκολο να καταλάβει τον έρωτά μου με την Ιουδήθ!

 

 

Πέρασαν αρκετά χρόνια, εκεί στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου, όταν ξαναβρέθηκε μπροστά μου αυτή η ζωγραφιά. Ετσι έμαθα το όνομα του ζωγράφου, ψάχνοντας το βιογραφικό του στην τοπική Δημοτική Βιβλιοθήκη.
«Σάντρο Ντι Μαριάνο Φιλιπέπι (144-1510). Ζωγράφος και χαράκτης. Γιος υποδηματοποιού της Φλωρεντίας. Ο πατέρας του διαισθάνθηκε την καλλιτεχνική προδιάθεση του μικρού Σάντρο και τον ώθησε στην τέχνη. Ετσι, παιδί σχεδόν ακόμη, ο Σάντρο μπήκε στο καλλιτεχνικό κατάστημα του χρυσοχόου Botticelli, και από κεί πήρε τελικά και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός: Sandro Botticelli. Δάσκαλός του ήταν ο Φίλιππος Λίππι. Από τις πρώτες του εργασίες ήταν ευδιάκριτη μια αισθησιακή ενόραση στους πίνακές του....».

 

Πέτρες μεσοπέλαγα. ΝΑΞΟΣ / Foto: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Ποτέ δεν έπαψα να κουβαλώ μέσα μου αυτό τον πίνακα του Botticelli κι όταν απόκτησα την πρώτη μου φωτογραφική μηχανή, αυτή η εικόνα στάθηκε μοντέλο, παλεύοντας με το κυκλαδίτικο φως, όπως-όπως στην αρχή, να το φέρω στα μέτρα αυτής της ζωγραφιάς.

 

 

Πριν από δυο καλοκαίρια στη Νάξο, οι ζωγραφιές του Botticelli, μαζί με μια ακόμη αφορμή με έκαναν να γράψω ένα μυθιστόρημα, με ενιά ιστορίες, που κάθε μια τους είχε στην πρωμετωπίδα της κι από ένα θέμα από τους πίνακες του Botticeli.
Οι συγκυρίες παίζουν καμιά φορά παράξενα παιχνίδια. Ετσι, την περασμένη Ανοιξη, κι ενώ κρατούσα τυπωμένο πια το πρώτο αντίτυπο εκείνου του βιβλίου, με τον τίτλο «Ερωτες του καλοκαιριού», διάβασα στην Corriere Della Sera ένα ρεπορτάζ για την έκθεση με τους πίνακες της Αναγέννησης, που αργότερα φιλοξενήθηκε και στην Αθήνα.
«Το φως του Απόλλωνα-Ιταλική Αναγέννηση και Ελλάδα». Μ’ αρέσει πολύ αυτός ο τίτλος, που αποδίδει με θαυμαστή ακρίβεια μια πραγματικότητα.
Στην έκθεση της Αθήνας, δεν υπήρχαν πολλοί πίνακες του Botticelli. Υπήρχε η «Αφροδίτη», και κάποια ακόμη, όχι όμως και «Η Ιουδήθ με το κεφάλι του Ολοφέρνη».
Μια παράξενη ιστορία, μεταξύ θρύλλου και πραγματικότητας. Ο Ολοφέρνης ήταν ένας Ασσύριος στρατηγός περσικής καταγωγής την εποχή του βασιλιά Ναβχοδονόσορα. Στη διάρκεια της πολιορκίας μιας Ιουδαϊκής πόλης, της Βετύλουα, ο στρατηγός Ολοφέρνης δολοφονήθηκε από την Ιουδήθ, ενώ κοιμόταν στο κρεβάτι του. Ο θρύλος λέει ότι η Ιουδήθ κατάφερε να φτάσει μέχρι το κρεβάτι του Ολοφέρνη εξ αιτίας της σπάνιας ομορφιάς της.

 

 

Οι μύθοι στάθηκαν για τον Sandro Botticelli ένα εξαίσιο πεδίο δράσης. Και κυρίως οι αρχαιοελληνικοί μύθοι.

 

Φωτός ακηράτου! ΔΗΛΟΣ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

Θα καταφύγω πάλι σ’ εκείνο το παλιό εγκυκλοπεδικό λεξικό, που πρωτοσυνάντησα στη Δημοτική Βιβλιοθήκη στη Σητεία της Κρήτης, και που τώρα πια έχω την πολυτέλεια να έχω κι εγώ δικό μου ένα αντίτυπό του:
«... ο Sandro Botticelli εργάσθηκε στην αυλή των Μεδίκων, που τον αναγνώρισαν ως τον πρώτο ζωγράφο της εποχής του στη Φλωρεντία. Το 1480 προσεκλήθη στη Ρώμη από τον Πάπα Σίξτο τον Δ΄. Επανήλθε όμως στη Φλωρεντία, που ήταν και το κέντρο της δραστηριότητάς του. Ζωγράφισε για λογαριασμό των Μεδίκων μια σειρά από μυθολογικούς πίνακες, την «Ανοιξη» το 1478, τη «Γέννηση της Αφροδίτης» το 1485, ...».
Ετσι, έχουν τα πράγματα και οι έρωτες, με «το φως του Απόλλωνα»!

 

 

Για να ταξιδεύουν με τον τρόπο τους αυτές οι εικόνες τα μεσημέρια των καλοκαιριών πάνω απ’ τη θάλασσα του Αιγαίου, εκεί που ανακατώνει ακόμη το φως του ο Απόλλωνας με το κρασί του Διόνυσου και να φουσκώνει ο Ζέφυρος τα μάγουλά του, έχοντας αγκαλιά μια πνόα κι έρωτες στυφούς στα όνειρα των κοριτσιών.
Ο,τι έρχεται με το δικό του τρόπο, ανεμίζοντας μια σημαία με κομμάτια φεγγαριού και φιλιά των άστρων από την προϊστορική του Ωρίωνα ή του Σείριου...

 

Χόρτα ξανθά πάνω στα μάρμαρα, Ιούλιο μήνα.

ΔΗΛΟΣ Foto: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

 

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ: Δοκιμές στο φως, με την ιερότητα που το διακρίνει, και με ακμαίους έρωτες καλοκαιριών, χόρτα χρυσά, πνοές του αέρα διάφανες, και μια ενδόμυχη ικεσία για την επόμενη μέρα.

ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Αθήνα 18 Οκτωβρίου 2004

 

zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα