![]() Ένα σκεύος, που συγκολλήθηκε για να ξαναβρεί την αρχική του φόρμα. ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ Αζοριάς-Καβούσι ΜΙΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΥΖΙΝΑ Με Όλα Της Τα Σκεύη Κάποιοι την πυρπόλησαν και ό,τι σώθηκε έχει τα σημάδια της φωτιάς. Οι νοικοκυραίοι της την είχαν εγκαταλείψει, όπως φαίνεται, πριν πυρποληθεί. Πήραν ίσως μαζί τους όσα μπορούσαν να σηκώσουν και έφυγαν. Το σκηνικό που ζωντάνεψε από την αρχαιολογική ανασκαφή, παραπέμπει σε επιδρομή. Και οι επιδρομείς δεν άφησαν πέτρα πάνω στην πέτρα. Πίσω τους άφησαν μόνο στάχτες. ![]() Ένα μέρος από τα πολλά οικιακά σκεύη, που βρέθηκαν στην κουζίνα των αρχαϊκών χρόνων, στον Αζοριά.
Όλα αυτά συνέβησαν στις αρχές του 5ου
προ Χριστού αιώνα, σε μια πόλη που έρχεται ανασκαφικά στο φως τα τελευταία δέκα
χρόνια, στην Ανατολική Κρήτη, σε μια περιοχή κυκλωμένη από Μινωικές θέσεις και
πόλεις. Η θέση αυτής της πόλης των αρχαϊκών χρόνων είναι στα βουνά, σχεδόν
κρυμμένη από τη θάλασσα, παρ' ότι η ίδια βλέπει από ψηλά τον κόλπο του Μεραμπέλου.
![]()
Ο αρχαιολόγος, Λευτέρης Χατζόπουλος δείχνει στον Νίκο Ζερβονικολάκη
Στον Αζοριά «σκάβει» η Αμερικανική Σχολή
Κλασσικών Σπουδών, κάτω από την εποπτεία της ΚΔ΄ Εφορείας Προϊστορικών και
Κλασικών Αρχαιοτήτων. Ο Αζοριάς είναι ένας λόφος που έχει διπλή κορυφή και
βρίσκεται ανάμεσα σε γυμνά βουνά, περίπου 3 χιλιόμετρα πάνω από το χωριό
Καβούσι. Ένα επιβλητικό τοπίο και μια στρατηγική θέση. Ο τόπος γύρω έχει πολλές
Μινωικές θέσεις, ενώ η ίδια η πόλη στον Αζοριά κατοικείται αδιάλειπτα από την
Ύστερη Νεολιθική Εποχή (περίπου 3000 προ Χριστού), μέχρι τον 5ο προ
Χριστού αιώνα.
![]() Ο χώρος της αρχαιολογικής ανασκαφής στην κορυφή ενός λόφου, στον Αζοριά. Αυτό είναι το περιβάλλον στο οποίο εντοπίζεται και αυτή η κουζίνα στην οποία θα στρέψουμε το ενδιαφέρον μας. Για την εκτεταμένη ανασκαφή στον Αζοριά, θα επιστρέψουμε μια άλλη φορά. Ωστόσο, η ανασκαφή και τα ευρήματα της κουζίνας των αρχαϊκών χρόνων έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. · «Αυτή η κουζίνα, όπως και άλλοι αποθηκευτικοί χώροι στον Αζοριά μας δίνουν μια πολύ καλή εικόνα της διατροφής των ανθρώπων που κατοικούσαν εδώ. Ξέρουμε ότι είχαν αιγοπρόβατα. Ξέρουμε επίσης ότι κατανάλωναν ψάρια...» - Από πού προκύπτουν αυτά; · «Από τα κόκκαλα που έχουμε βρει. Στα σκεύη της κουζίνας βρήκαμε ίχνη τροφών, όπως και στα αποθηκευτικά πιθάρια βρήκαμε καρπούς, υπολείμματα κρασιού και λαδιού...». - Η κουζίνα αυτή, δηλαδή, με τον μεγάλο αριθμό σκευών που βλέπω, θα πρέπει να σας έδωσε μια καλή εικόνα για τις διατροφικές συνήθειες των ανθρώπων που κατοικούσαν σ' αυτή την πόλη του Αζοριά. · «Ναι, νομίζω ότι έχουμε μια πολύ χρήσιμη εικόνα. Βλέπουμε ότι οι κάτοικοι σ' αυτή την πόλη έτρωγαν σταφύλια, σύκα, αμύγδαλα, δημητριακά, όσπρια, φάβα, ρεβίθια, φακές, ελιές. Βρήκαμε σπόρους ελιάς...». ![]()
Η εντυπωσιακή θέα από την πόλη των αρχαϊκών χρόνων στον Αζοριά, προς τον κόλπο του Μεραμπέλου. - Αυτά τα τόσα πολλά σκεύη ίσως να δείχνουν ότι υπάρχει και ποικιλία στο μαγείρεμα των φαγητών. · «Υπάρχουν πράγματι, πάρα πολλά σκεύη, όπως βλέπετε. Πιάτα, γαβάθες, λεκάνες, σκεύη μαγειρέματος, στάμνες, αρρύβαλοι, κουτάλες. Σκεύη δηλαδή, που βλέπει κάποιος και σε μια σημερινή κρητική κουζίνα. Αυτά όλα τα σκεύη ήταν σε χρήση...» - Είπατε ότι όλα αυτά βρέθηκαν σε ένα στρώμα καταστροφής από φωτιά. · «Ναι. Η κουζίνα αυτή, όπως και η πόλη, πυρπολήθηκε από κάποιους εισβολείς, που κατέστρεψαν τα πάντα. Δεν γνωρίζουμε γιατί συνέβη αυτό που συνέβη, ξέρουμε όμως πώς έγινε, έχουμε δηλαδή αρκετές εικόνες από την καταστροφή. Όλα τα σκεύη αυτής της κουζίνας είναι σπασμένα. Μαζέψαμε και συγκολλήσαμε τα κομμάτια τους, που βρέθηκαν σχεδόν όλα εκεί, στο ίδιο σημείο. Κάποιοι τα έσπασαν, τα κατέστρεψαν και έκτοτε παρέμειναν ανέγγιχτα, μέχρι τη στιγμή της ανασκαφής. Αυτοί που κατέστρεψαν την πόλη την περιέρχονταν και έβαζαν φωτιά σε κάθε δωμάτιο. Το στρώμα καταστροφής δείχνει παντού ίχνη φωτιάς...». - Πότε έγινε αυτό; Ποια περίοδο; · «Το στρώμα καταστροφής, με τη φωτιά, είναι στις αρχές του 5ου προ Χριστού αιώνα. Τα πάντα είναι καμένα. Τα αγγεία χρονολογούνται νωρίτερα, είναι όλα του 6ου προ Χριστού αιώνα. Όταν μπήκε η φωτιά, οι άνθρωποι είχαν φύγει, παίρνοντας ίσως μαζί τους όσα μπορούσαν να σηκώσουν...» ![]()
Εδώ, ένα άλλο σκεύος στα χέρια του αρχαιολόγου.
Μια εικόνα αναγκαστικού ξεσπιτωμού,
όμοια με πλήθος άλλες, στους αιώνες που ακολούθησαν, όταν οι κάθε φορά
εισβολείς καίνε, δηώνουν, λεηλατούν, καταστρέφουν.
![]() Νίκος Ζερβονικολάκης 30 Μαΐου 2011 ![]() |