|
ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ/ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ ΕΡΩΣ ΑΜΕΡίΩΝ
Συ Και ΔικαίωνΑδίκους Φρένας παρασπάς επί λώβα {Εσύ και τους λογικούς (ανθρώπους) σε παράλογες σκέψεις
εξωθείς προς το χαμό}. Πέρασα για ακόμη μια φορά μερικές νύχτες με αυτό το στίχο από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ελπίζοντας να τον αποδώσω όσο πιο πιστά μπορώ στη σύγχρονη γλώσσα. Το έχω επιχειρήσει κι άλλες (αρκετές) φορές στο παρελθόν, χωρίς να με ικανοποιεί το αποτέλεσμα. Πιστεύω πως αυτή τη φορά η απόδοση αδικεί λιγότερο το αρχαίο κείμενο. Ένα κείμενο λαμπερό και ταυτόχρονα σκοτεινό πίσω από τη λάμψη του, όπως οι απόκρυφες τελετές για τις προϊστορικές θεότητες, που αφορούν τη γενετήσια ορμή, αγγίζοντας εκ των πραγμάτων την τελειότητα.
Έρως ανίκατε μάχαν, Έρως, ος εν
κτήμασι πίπτεις, {Εσύ και τους λογικούς (ανθρώπους)σε παράλογες σκέψεις εξωθείς προς το χαμό}. Μπροστά μας είναι οι Μεγάλες Γιορτές της Άνοιξης, στο πέρασμα της Εαρινής Ισημερίας. Ίσως η πιο μεγάλη και η πιο λαμπερή γιορτή στο εορτολόγιο των προϊστορικών χρόνων. Η εορτή των Ερώτων, του σφρίγους, του Ίμερου, της Ορμής των Ερωτικών Ενστίκτων, αυτής της ίδιας της Τελειότητας! Η εορτή της ζωής! Ίσως είναι μια από εκείνες τις γιορτές στην Κεντρική Αυλή του Ανακτόρου της Κνωσού, που κάνει αυτή την Αυλή των Ιεροτελεστιών να είναι κατάμεστη από κόσμο. Η σκηνή αποτυπώνεται σε μια μικρογραφική τοιχογραφία, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου.
Λεπτομέρεια από την τοιχογραφική μικρογραφία του Τριμερούς Ιερού (Μουσείο Ηρακλείου). Μπροστά από το Τριμερές Ιερό (Κνωσός) η Κεντρική Αυλή είναι κατάμεστη από κόσμο. Οι φιγούρες σε βαθυκόκκινο χρώμα είναι άνδρες. Ανάμεσά τους χύνεται σαν φλόγα ένα πλήθος γυναικών (με λευκό χρώμα). Το έρνος της Άνοιξης (;). Η Αυλή των Ερώτων! Πριν από μερικές μέρες ξαναβρέθηκα στην Κνωσό, όπως συμβαίνει τακτικά εδώ και πολλά χρόνια. Αυτή τη φορά, αρχές Φλεβάρη, ήταν σαν να βρήκα την Κνωσό εντελώς άδεια. Οι επισκέπτες της ήταν μετρημένοι στα δάκτυλα και είχαν διασκορπιστεί στο χώρο. Έτσι, όταν κάποια στιγμή βρέθηκα να παρατηρώ την Κεντρική Αυλή του Ανακτόρου από τον εξώστη του Piano nobile, η Αυλή ήταν εντελώς άδεια. Μόνο ο ήλιος φώτιζε το χώρο με ένα οξύ χειμωνιάτικο, δυνατό φως. Ένα φως όπως ο Ίμερος! Τα παιγνίδια με το φως συμβαίνει να είναι συχνά, μαγευτικά έως μαγικά.
Ο Ιερός Ταύρος κεντρισμένος από τον Ίμερο έτρεχε από τη μια άκρη της Αυλής στην άλλη και οι ταυροκαθάπτες περίμεναν την κατάλληλη στιγμή να σαλτάρουν πάνω στη ράχη του. Έβγαζαν αχνούς τα ρουθούνια του ταύρου. Ρουθούνιζε δυνατά, έτσι που να με κάνει να πιστεύω ότι αυτό του το ρουθούνισμα θα πρέπει να ακουγόταν ακόμη και μέχρι απέναντι στους Γυψάδες. Αυτά τα παιγνίδια με τον Ιερό Ταύρο έκρυβαν πάντοτε μεγάλη συγκίνηση, πίσω από την τόλμη. Αιώνες το ίδιο. Η Κνωσός είναι η τόλμη. Το φως! Δεν ξέρω για πόση ώρα είχα μείνει έτσι απολιθωμένος στα ενδότερα της αιωνιότητας και να φαντάζομαι ένα γύμνασμα Ταυροκαθαψίων, με τολμηρά άλματα από αγόρια και κορίτσια πάνω στον ταύρο. Όταν βγήκα από αυτές τις σκέψεις, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ο χειμώνας στην Κρήτη τελειώνει πάντα πιο νωρίς απ’ ότι στην άλλη Ελλάδα και με τον ίδιο τρόπο συμβαίνει να μπαίνει και η Άνοιξη εδώ νωρίτερα. Η Άνοιξη είναι το αιώνιο σφρίγος, το μονοπάτι της αιωνιότητας, που αναζητούσαν επίμονα οι Μινωΐτες. Το σφρίγος της ζωής, το μυστικό των κρόκων, αλλά και των φυτών που αναθάλλουν. Δυο μικρές ανεμώνες στις παρυφές της Κεντρικής Αυλής του Ανακτόρου, δηλώνουν με τον τρόπο τους το χρώμα της αιωνιότητας. «και σ’ ούτ’
αθανάτων φύξιμος ουδείς Με θαυμαστή ακρίβεια ο Σοφοκλής ιχνηλατεί στους ερωτικούς οίστρους των Θεών και των ανθρώπων. «Φύξιμος ουδείς». Από τον εξώστη του Piano nobile, εδώ στην Κνωσό, νομίζω πως έχω τη θέση ενός θεατή των ανακτορικών χρόνων, σε μια τελετή Ταυροκαθαψίων. Στη Νότια Πύλη κάνει την εμφάνισή του ο Πρίγκιπας των Κρίνων, οδηγώντας τον Ταύρο των ενστίκτων. Έχω προσέξει στις τοιχογραφίες ότι το έρνος του Ταύρου είναι πάντοτε σε άκρα έξαψη. Μια εορτή γονιμότητας, που περνάει διακαώς μέσα από τα ένστικτα, οδηγώντας την καινούρια ζωή μέσα από τους ηδονικούς λαβυρίνθους, στο φως του ήλιου. Η Άνοιξη είναι ο λαβύρινθος και των αισθήσεων και των ενστίκτων.
Μάσκα. Λεπτομέρεια από ψηφιδωτό δάπεδο, που βρέθηκε στη «Νησίδα των κοσμημάτων» (Μουσείο της Δήλου). Ενδεχομένως, οι Θεοί να έχουν με το μέρος τους την αιωνιότητα, αν και δεν φαίνεται πια σήμερα να είναι τόσο εύκολο. Των θνητών τα μέρη είναι σκληρά. Η αιωνιότητα των ανθρώπων ήταν πάντοτε το μεγάλο αίνιγμα, ο διακαής πόθος από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι όπου βγει. Μια χίμαιρα!
Μια μυρωδιά χαμομηλιού, πρώιμη ακόμη, κάνει να πλανάται η αίσθηση της Άνοιξης, που εισβάλλει, όπως οι γυναίκες στη μικρογραφική τοιχογραφία, που ορμούν στην Κεντρική Αυλή, σαν αέρας ή σαν φωτιά. «Έρως, ος εν κτήμασι πίπτεις» Μια ριπή ερώτων ανάμεσα από ριπές φωτός και μυριστικά, όπως τα χαμομήλια ή άλλα απροσδιόριστα μικρόχορτα. Χρώματα πλήθος και ήχοι εντόμων, που γράφουν μουσική στον αέρα, όπως πετούν. Η Άνοιξη μπορεί να είναι και μια θεά που κατεβαίνει από τον ουρανό στο σφράγισμα ενός Μινωικού Δακτυλιδιού. Στο έδαφος την περιμένουν Ιέρειες φορώντας μάσκες. Η τοιχογραφία με τα Δελφίνια στα διαμερίσματα της Βασίλισσας και στην παραστάδα ενός παράθυρου, μια χορεύτρια στροβιλίζεται κάμποσους αιώνες ασταμάτητα. Η Άνοιξη έχει φεγγίτες στην αιωνιότητα! Όπως και τα βυζιά των κοριτσιών, μικρά, λεία βότσαλα, με τις στρογγυλάδες του αιέν. Το σφρίγος. Ένα λιβάδι με παπαρούνες και η Μινώα Θεά με ένα κάλυκα παπαρούνας στο κεφάλι. Κυκλοφορώ έτσι στη χίμαιρα της αιωνιότητας ή της ουτοπίας, με υπαρκτές μυρωδιές, μεθυστικές και ωραία χρώματα. Παρέα με τις Θεές των Όφεων και τα πολύ όμορφα κορίτσια από την Ψείρα. Εν τούτοις, οι Αποθέτες είναι άδειοι, χωρίς μια, έστω, χοή. Το χαραγμένο άστρο στον τεράστιο τριγωνικό πωρόλιθο του βόρειου ρείθρου της Κεντρικής Αυλής, μου δείχνει θαρρώ το Πολικό Άστρο. Ένας Ταύρος σκάβει το χώμα με το μπροστινό του πόδι. Τρίζει ο ήλιος του μεσημεριού. Ένα αγόρι που φοράει μόνο ένα περίζωμα, ετοιμάζεται να πιαστεί από τα κέρατα του ταύρου. Ακούγονται ιαχές. Μπερδεμένα λόγια και φωνές. Κάποιος φυσάει στο καλάμι του παρθένους ήχους και μουσικές, που υμνούν την Άνοιξη. Τα κορίτσια με το γυμνό στήθος, που φορούν κι αυτά μόνο ένα περίζωμα, όπως τα αγόρια, έχουν πάρει θέση να ριχτούν με τόλμη στη ράχη του ταύρου… Κανείς δεν αποστρέφεται τη μαγεία! Αυτός είναι ο Πρίγκιπας των Κρίνων, με το ωραίο διάδημα από φτερά παγωνιού και κρίνα. Η Κνωσός είναι ο Θρόνος του Παγωνιού. Η Άνοιξη στην Κρήτη είναι γεμάτη μυριστικά και μυρωδιές. Από την άκρη της θάλασσας ίσαμε την κορυφή του Ψηλορείτη. Από τη μια μυρίζει ο ασπάλαθος με τα κίτρινα άνθη του κι από την άλλη τα φασκόμηλα, οι αγκαραθιές, τα φλισκούνια, οι έρωντες, ο αγκίσαρος και πλήθος άλλα μικρόχορτα ανθισμένα. Ερωτικός καιρός, με το πικρό του γιαλοράδικου στο στόμα και με του σκίνου το στυφό.
Λεπτομέρεια από ψηφιδωτό δάπεδο με παράσταση κεφαλής ταύρου. (από τη «Νησίδα των Κοσμημάτων» στη Δήλο). Αρχαιολογικό μουσείο Δήλου.
Επί ποδός φυλακής η φύση, εράται μέσα από στροβίλους ήχων και μυρωδικών. «Εν τ’ αγρονόμοις αυλαίς» οικεί ο Θεός και περιφέρεται στα μάγουλα των κοριτσιών.
Το χρώμα της Άνοιξης!
Ο Θεός έχει ενίοτε το νόημα της ευδαιμονίας, όπως τα χελιδόνια που ερωτοτροπούν στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης. «…νικά δ’ εναργής βλεφάρων Ίμερος ευλέκτρου νύμφας, των μεγάλων πάρεδρος εν αρχαίς θεσμών...» «…νικά δε ο ακμαίος στα βλέφαρα Ίμερος (ο ακαταμάχητος ερωτικός πόθος) των κοριτσιών, που κάνουνε καλό κρεβάτι (Σημείωση: η λέξη εύλεκτρος είναι σύνθετη από το «Ευ», που σημαίνει καλό και το «λέκτρον», που σημαίνει κρεβάτι. Συνεπώς η ακριβής ερμηνεία είναι: Καλό κρεβάτι και ο ποιητής δεν έχει κανένα ενδοιασμό να πει τα πράγματα με το όνομά τους, προσδιορίζοντας έτσι τον Ίμερο στους έρωτες των κοριτσιών) παρακάμπτοντας τους μεγάλους ισχύοντες νόμους (θεσμούς)…» Η ακρίβεια των πραγμάτων. Ο Ίμερος είναι ελάσσων θεός, (Ελληνική μυθολογία) ακόλουθος της Αφροδίτης, όπως είναι και ο πόθος. Θεός εκφραστής και προστάτης της σφοδρής ερωτικής επιθυμία και του ακράτητου σαρκικού ερωτικού πόθου. Τρέχει ο Ταύρος! «και σ’ ούτ’ αθανάτων φύξιμος ουδείς» Με το νόημα των ηφαιστείων, της αρχέτυπης φωτιάς και των απ’ αρχής ερώτων, που δεν έχουν άκρη.
Ο Πρίγκιπας Των Κρίνων. Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία που προέρχεται από την Κνωσό (Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Κρήτης). «Τόδε νείκος ανδρών…». Από καταβολής ανδρών αυτό συμβαίνει. Ο Σοφοκλής είναι ακριβέστατος στη διατύπωσή του, χωρίς την παραμικρή απόκλιση. Δοκίμιον «ευλέκτρου νύμφης». Η Άνοιξη είναι όπως ο Ίμερος, αν δεν είναι αυτός ο ίδιος ο Ελάσσων Θεός των μύθων της αρχαιότητας. Εκρηκτική μέσα από τους οίστρους της, μεγαλοπρεπής και αυθεντική. Της ζωής το σφρίγος, αλλά και μαζί το μυστήριο και η ιερότητα των ενστίκτων. Στις 13.02 τοπική ώρα, (11.02 ώρα Greenwich) της 20ης Μαρτίου 2013, ο ήλιος μπήκε στην περιοχή της Εαρινής Ισημερίας. Ένας Ταύρος τρέχει στη Μεσόγειο. «Εν τ’ αγρονόμοις αυλαίς», πάνω απ’ τη θάλασσα, τοπική ώρα αδιάφορο ή ώρα Greenwich. Ο Ιερός Ταύρος είναι το πρόσχημα της αιωνιότητας. Ο Ίμερος, ο εξ αρχής και δια παντός. «Φοιτάς δ’ υπερπόντιος». Αέρας!
20 Μαρτίου 2013/Με το ύφος μιας Ισημερίας |
Επιστροφή στην αρχική σελίδα