ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

ΠΡΟΠύΛΑΙΑ

Ένα Σκαλί Κάτω Από Τον Ουρανό

 

Το τμήμα των Προπυλαίων, που έχει αναστηλωθεί πρόσφατα, αποκαθιστώντας ένα μέρος από την αίγλη του μνημείου στην αρχαιότητα.

 

Η Πινακοθήκη, που είδε και περιγράφει ο Περιηγητής Παυσανίας, έγινε διαδοχικά Ενετικό Palazzo, κατοικία του Τούρκου Φρούραρχου και Ορθόδοξη Χριστιανική Επισκοπή. Μάρμαρα του μνημείου, έγιναν κατά καιρούς σκάφες και νεροχύτες και τώρα ξαναβρίσκουν τη θέση τους στα Προπύλαια.

 

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το ανέβασμα στα Προπύλαια διατηρεί την ίδια εντυπωσιακή θέαση.

 

Τα Προπύλαια είναι το πρώτο μνημείο, που βλέπει ο επισκέπτης, ανεβαίνοντας στην Ακρόπολη. Ο τρόπος θέασης από χαμηλά προς τα πάνω, εντυπωσιάζει και σήμερα το ίδιο φαντάζομαι όπως και τον σεβίζοντα των αρχαίων χρόνων. Το μνημείο προβάλλει με φόντο τον ουρανό, άκρως επιβλητικό με το μέγεθος και την αισθητική του. Ορθώνεται σε ένα γκρεμό, πάνω σε ένα ακανόνιστο, βραχώδες τοπίο κι αυτό είναι αφ’ εαυτού ένα ακόμη στοιχείο που εντυπωσιάζει.

Οι κολώνες του μνημείου μοιάζουν να ξεφυτρώνουν από το φυσικό βράχο, αυτόν, (το φυσικό βράχο δηλαδή), που στα πρωϊμότερα ιερά πίστευαν ότι εμπεριείχε τη θεότητα. Τα Προπύλαια του Μνησικλή δίνουν την εντύπωση ότι είναι συνέχεια του βράχου. Ο επισκέπτης, καθώς ανεβαίνει στην Ακρόπολη έχει διαρκώς την αίσθηση του βράχου, προσέχοντας εκεί που πατάει και ξαφνικά, σηκώνει το κεφάλι για να πάρει μια αναπνοή και έχει μπροστά του τα Προπύλαια. Τα φατνώματα της αναστηλωμένης οροφής του μνημείου εντυπωσιάζουν και μοιάζουν να είναι ένα μόλις επίπεδο πριν από το βαθύ μπλε του ουρανού.

Μοναδική αίσθηση!

Στη θέση του μαρμάρινου μνημείου των Προπυλαίων, που σώζεται μέχρι σήμερα, υπήρχαν πριν, μέχρι και την αρχαϊκή περίοδο, άλλα Προπύλαια φτιαγμένα από πωρόλιθο. Σήμερα δεν είναι ορατό κανένα ίχνος τους, γιατί εκείνο το μνημείο κατεδαφίστηκε για, να στηθούν στη θέση του τα Προπύλαια του Μνησικλή. Ωστόσο, γλυπτά μέλη των πώρινων Προπυλαίων των αρχαϊκών χρόνων σώζονται σε μέρη που δεν είναι ορατά σήμερα, στην εξωτερική όψη του μνημείου.

Αυτό που  δεν γνωρίζει πολύς κόσμος είναι ότι τα Προπύλαια έχουν τα υπόγειά τους, που δεν είναι επισκέψιμα για τους επισκέπτες, που ανεβαίνουν στην Ακρόπολη. Εκεί, στα υπόγεια, στα σπλάχνα του μνημείου, πάνω στο φυσικό βράχο των θεμελιώσεων, σώζονται, κτισμένα στους τοίχους των θεμελίων, πάρα πολλά απομεινάρια του πώρινου μνημείου, με τον γλυπτό τους διάκοσμο απείραχτο, να διακρίνεται σε πολλά σημεία. Αυτά όλα τα πώρινα μέλη χρησιμοποιήθηκαν ως δομικό υλικό. Ηταν συνήθεια άλλωστε στην αρχαιότητα, ακόμη και κατεστραμμένα μέλη η αφιερώματα σε ένα ναό, να θάβονται στον περίβολό του, στους γνωστούς βόθρους (λάκκους), απ’ όπου έχουν ανασυρθεί πολλά αριστουργήματα, όπως οι Κόρες της Ακρόπολης και άλλα σπουδαία ευρήματα, που ρίχτηκαν εκεί κατά την αρχαιότητα γιατί από κάποια αιτία έπαθαν ζημιές και εγκαταλείφθηκαν, αλλά τα ίδια δεν εγκατέλειψαν ποτέ το χώρο του Ιερού στο οποίο είχαν αφιερωθεί.

 

Ο υπόγειος χώρος κάτω από το δάπεδο της Πινακοθήκης κρύβει την έκπληξη,

με τα μέλη του Πώρινου Μνημείου να έχουν θέση δομικού υλικού στη θεμελίωση των Προπυλαίων των Κλασικών Χρόνων.

 

Αναζήτησα αυτά τα αρχαϊκά κομμάτια των πώρινων Προπυλαίων στο υπόγειο που βρίσκεται κάτω από το δάπεδο της «Πινακοθήκης», στη Βορειο-δυτική πτέρυγα των Προπυλαίων. Μια καταπακτή οδηγεί σ’ αυτό το υπόγειο.

Είναι ένας χώρος χωρίς καμιά επιτήδευση. Δάπεδό του είναι ο φυσικός βράχος. Από το φυσικό βράχο ορθώνονται κατ’ ευθείαν οι τοίχοι στους οποίους στηρίζεται η βάση των σημερινών Προπυλαίων. Και σ’ αυτούς τους τοίχους είναι κτισμένα (εντοιχισμένα) τα κομμάτια από τα πώρινα Προπύλαια.

 

Τα Προπύλαια είναι θεμελιωμένα απ’ ευθείας στο γυμνό, φυσικό βράχο.

 

Τα αρχιτεκτονικά μέλη των Πώρινων Προπυλαίων διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, ως δομικά στοιχεία του μνημείου των Κλασικών Χρόνων.

 

Για μένα, που βρέθηκα πρώτη φορά εκεί στα σπλάχνα του Ιερού Βράχου, ο χώρος αποπνέει ένα δέος. Εδώ «φωτογραφίζεται» ένα ευκρινές πέρασμα από τους αρχαϊκούς χρόνους, στην κλασική Ακρόπολη του Περικλή. Και υπάρχουν αυτά τα χειροπιαστά πράγματα, δηλαδή τα αρχιτεκτονικά μέλη των Πώρινων Προπυλαίων, με τις γλυφές των «σταγόνων» σε τέλεια διατήρηση.

 

Το εσωτερικό του κτιρίου της Πινακοθήκης. Τα ανοίγματα στο βάθος και στα αριστερά είναι οι πόρτες που άνοιξαν οι Ενετοί, παραμορφώνοντας το μνημείο.

 

Από την όρθια σκάλα ανεβαίνουμε από τα έγκατα ξανά στο φως. Στο δάπεδο της Πινακοθήκης, που περιγράφει με λεπτομέρειες ο Περιηγητής Παυσανίας, στα «Αττικά» του.

«…Έστι δε εν αριστερά των προπυλαίων οίκημα έχον γραφάς…». Οι «γραφές» είναι οι ζωγραφικοί πίνακες. Γράφει λοιπόν ο Παυσανίας ότι σ’ αυτό το οίκημα των Προπυλαίων υπάρχουν πίνακες ζωγραφικής, που δεν κατάφερε να αφανίσει ο χρόνος. Και περιγράφει πολλούς από τους πίνακες, που είδε εκεί ο ίδιος κατά την περιήγησή του. Λέει ότι υπήρχε πίνακας του Διομήδη να παίρνει από την Τροία το άγαλμα της Αθηνάς και του Οδυσσέα να παίρνει το τόξο του Φιλοκτήτη στη Λήμνο. Αναφέρει ακόμη ότι υπάρχει ένας πίνακας με τον Ορέστη να σκοτώνει τον Αίγισθο.

Το κτήριο της Πινακοθήκης γνώρισε πολλές χρήσεις και πολλές μετασκευές, που έχουν αφήσει τα ίχνη τους στα αρχαία μάρμαρα.

Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1456), τα Προπύλαια μετατρέπονται σε Palazzo του Ενετού Διοικητή, με αποτέλεσμα να αλλάξει εντελώς όψη το οικοδόμημα. Έγιναν αρκετές προσθήκες, μέχρι που προστέθηκε και ένας όροφος, ενώ ανοίχθηκαν πόρτες στους τοίχους, παραμορφώνοντας το αρχαίο μνημείο. Για να γίνει το μεσοπάτωμα, λαξεύτηκαν τρύπες στα μάρμαρα, προκειμένου να στηριχτούν τα δοκάρια και αυτές οι τρύπες είναι μέχρι σήμερα ορατές.

Σήμερα, με τις αναστηλώσεις που γίνονται, πολλές από τις ζημιές των Προπυλαίων αποκαθίστανται και το μνημείο ξαναβρίσκει ένα σημαντικό μέρος από την αρχαία του λάμψη.

 

 ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Αθήνα 17 Μαΐου 2013

 





zervonikolakis.lastros.net   Επιστροφή στην αρχική σελίδα